Ses noveloj el Rakontoj de Mistero kaj Imago

La strang'a geni'o de la amerik'a poet'o kaj verk'ist'o Edgar Allen Po'e est'as kvazaŭ enigm'o por kritik'ist'o'j. Li'a kapabl'o, trov'i por si'a art'ism'o esprim'o'n aŭ per profund'a melankoli'o, aŭ per skeptik'a rid'o, foj'e per gaj'a sprit'o, kaj eĉ per kler'a scienc'o, far'as el li figur'o'n grav'a'n tut'e mal'proporci'e kun la kvant'o da verk'aĵ'o de li las'it'a. Li nask'iĝ'is en 1809 ĉe Boston (Mass. Uson'o) kaj de'ven'is de famili'o angl'o-irlanda. La melankoli'o en li'a natur'o mult'e profund'iĝ'is pro la fru'a mort'o de li'a'j ge'patr'o'j kaj la frenez'iĝ'o de li'a frat'in'o.

Unu'e li far'iĝ'is soldat'o, tiam poet'o (li'a plej fam'a poem'o „La korv'o“ est'as kon'at'a vast'eg'e), kaj post'e gazet'ist'o, kritik'ist'o kaj aŭtor'o sam'temp'e. Li'a edz'iĝ'o kun li'a kuz'in'o, kiam ŝi nur est'is dek'kvar'jar'a, malgraŭ kontraŭ'a'j profet'o'j, daŭr'is tre feliĉ'e; sed ŝi'a fru'a mort'o en'ig'is li'n en eĉ pli profund'a'n mal'ĝoj'o'n, el kiu li neniam plu el'iĝ'is; kaj li mem mort'is jam dum si'a kvar'dek'a jar'o, post long'a mal'san'o, part'e kaŭz'it'a de li'a'j pen'o'j akir'i forges'o'n per alkohol'o.

La ekster'ordinar'a'j ec'o'j de li'a'j verk'aĵ'o'j kaŭz'is kontraŭ li atak'o'j'n ĉiu'spec'a'j'n; li'a'j kontraŭ'ul'o'j ne hezit'is akuz'i li'n eĉ pri frenez'ec'o, kaj ne halt'is post li'a mort'o, ĉar li'a bo'patr'in'o dev'is batal'i long'e kaj akr'e post'e, por defend'i li'a'n karakter'o'n. La fort'a kaj atak'em'a natur'o de li'a'j recenz'o'j ankaŭ hav'ig'is al li mult'a'j'n mal'amik'o'j'n, sed la serv'o'j far'it'a'j al ver'a literatur'o per tiu kritik'o est'is tre grand'a'j.

La ses novel'o'j elekt'it'a'j por tiu ĉi libr'o don'os bon'a'n ide'o'n minimum'e pri du flank'o'j de li'a verk'o. La tri mistik'a'j rakont'o'j bon'e montr'os la pez'a'j'n amas'o'j'n da mal'lum'a'j kolor'o'j, kiu'j'n li am'is en'met'i en si'a'j'n verk'o'j'n. Ali'flank'e la al'don'it'a'j du komik'aĵ'o'j (kiu'j'n ali'a'j ebl'e nom'us skeptik'aĵ'o'j) sam'e montr'os li'a'n font'o'n da pret'a sprit'o kaj plen'a'n bon'humor'o'n. Sed pri ĉio ĉi la leg'ant'o mem juĝ'u.

NB. La plur'a'j neolog'ism'o'j, el'ĉerp'it'a'j kaj klar'ig'it'a'j laŭ la Vort'ar'o Fulĉer kaj Long, est'as sign'it'a'j per „F. L.“

LIĜEJA

„Kaj tie en'kuŝ'as la Vol'o, kiu ne mort'as. Kiu sci'as la mister'o'j'n de la Vol'o, kun ĝi'a vigl'ec'o? Ĉar Di'o nur est'as grand'a Vol'o, en'penetr'ant'a ĉio'n, pro la natur'o de si'a intens'ec'o. La hom'o ne si'n sub'met'us al la anĝel'o'j, nek al la mort'o absolut'e, se ne pro la mal'fortik'ec'o de si'a mal'vigl'a vol'o.“

Jozefo Glanvil.

Mi ne pov'as, por mi'a anim'o, memor'i kiel, kiam aŭ eĉ preciz'e kie mi unu'e kon'at'iĝ'is kun la Lady Liĝeja[1]. Long'a'j jar'o'j de tiam est'as for'pas'int'a'j, kaj mi'a cerb'o est'as mal'fort'a pro intens'a sufer'ad'o. Aŭ ebl'e, mi nun ne pov'as re'memor'i tiu'j'n punkt'o'j'n pro tio, ke real'e la karakter'o de mi'a am'at'in'o, ŝi'a ne'ordinar'a kler'ec'o, ŝi'a strang'a sed seren'a spec'o de bel'ec'o, kaj la tra'vibr'ig'a kaj rav'eg'a elokvent'ec'o de ŝi'a mal'laŭt'a, muzik'a voĉ'o, en'ir'is en mi'a'n kor'o'n per paŝ'o'j tiel firm'e kaj en'ŝtel'em'e progres'a'j, ke ili est'is ne'rimark'at'a'j kaj ne'kon'at'a'j. Tamen, mi kred'as, ke mi renkont'is ŝi'n unu'e kaj plej oft'e en iu grand'a, mal'nov'a, ruin'iĝ'ant'a urb'o apud la Rhejno. Pri ŝi'a famili'o — preskaŭ cert'e mi aŭd'is ŝi'n parol'i! Tio, ke ĝi est'is tre'eg'e mal'nov'a, est'as sen'dub'a. Liĝeja! Liĝeja! Absorb'it'e en stud'aĵ'o'j tia'natur'a'j, ke pli ol io ali'a ili taŭg'as por nul'ig'i impres'o'j'n el la ekster'a mond'o, sol'e per tiu ĉi dolĉ'a vort'o — per Liĝeja — mi pov'as ven'ig'i antaŭ la okul'o'j'n de mi'a imag'o la form'o'n de ŝi, kiu ne plu ekzist'as. Kaj nun, dum mi skrib'as, re'memor'o ek'lum'as en mi, ke mi neniam kon'is la patr'a'n nom'o'n de ŝi, kiu est'is mi'a amik'in'o kaj fianĉ'in'o, kaj kiu iĝ'is la part'o'pren'ant'o de mi'a stud'ad'o kaj mi'a am'at'a edz'in'o. Ĉu tio est'is lud'em'a postul'o, part'e de mi'a Liĝeja? aŭ ĉu ĝi est'is prov'o pri la fort'o de mi'a am'o, ke mi ĉi tiu'punkt'e ne far'u demand'o'j'n? aŭ, pli'vol'e, ĉu ĝi est'is mi'a propr'a kapric'o, — frenez'e romantik'a ofer'aĵ'o sur la altar'o de la plej pasi'a si'n'don'o? Mi nur mal'preciz'e re'memor'as la fakt'o'n mem — ne est'as mir'ind'e, ke mi plen'e forges'is la okaz'o'j'n, kiu'j ĝi'n iniciat'is kaj akompan'is. Kaj ver'e, se iam tiu fantom'o, kiu'n oni titol'as Roman'ec'o — se iam ŝi, la pal'a kaj la nebul'e'flug'il'a Astofeto de idol'serv'a Egipto prezid'as, kiel oni dir'as, ĉe edz'iĝ'o'j mal'bon'sign'it'a'j, tiam tre cert'e ŝi prezid'is ĉe la mi'a.

Ekzist'as tamen unu kar'a tem'o, pri kiu ne nebul'iĝ'as mi'a memor'o. Tio est'as la person'a aspekt'o de Liĝeja. Statur'e ŝi est'is alt'kresk'a, gracil'a, kaj, dum si'a'j last'a'j tag'o'j, eĉ marasm'a. Est'us van'e, se mi pen'us pri'skrib'i la majest'ec'o'n, la kviet'a'n seren'ec'o'n de ŝi'a si'n'ten'o, aŭ la ne'kompren'ebl'a'n sen'pez'ec'o'n kaj elast'ec'o'n de ŝi'a'j pied'paŝ'o'j. Ŝi ven'is kaj ir'is kvazaŭ ombr'o. Neniam mi ek'sci'is pri ŝi'a en'ir'o en mi'a ferm'it'a stud'ej'o, krom per la kar'a muzik'o de ŝi'a mal'laŭt'a dolĉ'a voĉ'o, dum ŝi met'is la marmor'ec'a'n man'o'n sur mi'a'n ŝultr'o'n. Je vizaĝ'a bel'ec'o neniam virg'ul'in'o ŝi'n egal'is. Ĝi est'is la bril'o de opi'o'sonĝ'o — aer'a kaj anim'lev'ant'a vizi'o pli rav'e di'a ol la fantazi'aĵ'o'j, kiu'j flirt'is ĉirkaŭ la dorm'ant'a'j anim'o'j de la fil'in'o'j de Delos'o. Sed, tamen, ŝi'a'j trajt'o'j ne est'is laŭ tiu regul'a form'o, kiu'n ni fals'e est'as instru'it'a'j ador'i en la klasik'a'j labor'o'j de la idol'an'o'j. „Ne ekzist'as ia rav'eg'a bel'ec'o“, dir'as Bak'o'n, Lord'o Verulam, parol'ant'e prav'e pri ĉiu'j spec'o'j kaj genr'o'j de bel'ec'o, „ne hav'ant'a i'a'n strang'ec'o'n de proporci'o“. Sed kvankam mi vid'is, ke la trajt'o'j de Liĝeja ne est'as laŭ klasik'a regul'ec'o — kvankam mi rimark'is, ke ŝi'a bel'ec'o est'as ja „rav'eg'a“; kaj sent'is, ke est'as en'est'ant'a en ĝi mult'e da „strang'ec'o“, mi sen'frukt'e pen'is trov'i la „ne'regul'ec'o'n“, kaj sekv'i ĝis'fin'e mi'a'n propr'a'n percept'o'n de la „strang'o“. Mi ekzamen'is la kontur'o'n de la alt'a kaj pal'a frunt'o — ĝi est'is perfekt'a — kiel mal'varm'a tiu vort'o, kiam ĝi rilat'as al tiu di'a majest'ec'o! — la karn'o'n, kiu egal'is la plej pur'a'n ebur'o'n; la rimark'ind'a'n larĝ'ec'o'n kaj seren'ec'o'n, la mol'a'n mal'kav'ec'o'n de la part'o'j super la tempi'o'j, kaj post'e, la korv'o'nigr'a'j'n, la bril'a'j'n, la abund'a'j'n kaj natur'e bukl'a'j'n har'o'j'n, kiu'j mal'kaŝ'is la plen'a'n potenc'o'n de la Homera epitet'o „hiacint'a“! Mi rigard'is la delikat'a'j'n kontur'o'j'n de ŝi'a naz'o — kaj neni'e, krom en la graci'a'j medalion'o'j de la Hebre'o'j, mi est'as vid'int'a simil'a'n perfekt'ec'o'n. Tie trov'iĝ'is la sam'a bel'eg'a surfac'a glat'ec'o, la sam'a, apenaŭ percept'ebl'a inklin'o al kurb'iĝ'o, la sam'a'j, harmoni'e kurb'a'j naz'tru'o'j, montr'ant'a'j la liber'a'n spirit'o'n. Mi rigard'is la dolĉ'a'n buŝ'o'n. Jen ver'e est'is la triumf'o de ĉio ĉiel'a — la bel'eg'a kurb'o de la supr'o'lip'o mal'alt'a — la mol'a, sent'am'et'a dorm'o de la mal'supr'a — la kav'et'o'j, kiu'j lud'is, kaj la kolor'o, kiu parol'is; la dent'o'j re'bril'ant'a'j, per preskaŭ tim'ig'a bril'o, ĉiu'n radi'o'n de la sankt'a lum'o, kiu fal'is sur ili'n dum ŝi'a'j seren'a'j kaj pac'a'j, sed plej ĝoj'e radi'a'j el ĉiu'j rid'et'o'j. Mi pri'medit'is la form'o'n de la menton'o, kaj ankaŭ tie ĉi mi trov'is la mild'a'n larĝ'ec'o'n, la mol'ec'o'n kaj majest'o'n, plen'kurb'ec'o'n kaj spirit'o'n de la Grek'o'j — la kontur'o'n, kiu'n la di'o Apolo mal'kaŝ'is nur en sonĝ'o al Kleomeno la fil'o de la Aten'an'o. Kaj tiam mi ek'rigard'is en la grand'a'j'n okul'o'j'n de Liĝeja.

Ni ne posed'as model'o'j'n por okul'o'j en la tre'eg'e antikv'a'j rest'aĵ'o'j. Ver'ŝajn'e, ankaŭ la sekret'o, kiu'n alud'is Lord'o Verulam, kuŝ'is en la okul'o'j de mi'a am'at'in'o. Ili est'is, mi dev'as kred'i, mult'e pli grand'a'j ol la ordinar'a'j okul'o'j de ni'a ras'o. Ili est'is eĉ pli grand'a'j ol la plej grand'a'j el tiu'j de la gent'o en la val'o de Nurjahad. Sed nur mal'oft'e, je moment'o'j de intens'a ekscit'iĝ'o, tiu ĉi kurioz'ec'o iĝ'is pli ol iom'et'e rimark'ind'a en Liĝeja. Je tia'j moment'o'j iĝ'is ŝi'a bel'ec'o — ebl'e pro mi'a pasi'a imag'o ĝi tiel nur ŝajn'is — la bel'ec'o de est'aĵ'o'j aŭ super'a'j aŭ apart'a'j de la ter'o, la bel'ec'o de la fabel'a'j huri'o'j[2] de la Turk'o'j. La nuanc'o de la okul'o'j est'is la plej bril'ant'a nigr'o, kaj super ili pend'is gagat'e nigr'a'j okul'har'o'j tre long'a'j. La brov'o'j iom'et'e ne'regul'a'j kontur'e, est'is sam'kolor'a'j. La „strang'ec'o“, tamen, kiu'n mi trov'is en la okul'o'j, est'is laŭ natur'o disting'ebl'a kaj de la form'o, la bril'o, kaj de la kolor'o de la trajt'o'j, kaj dev'as malgraŭ ĉio est'i rilat'ig'at'a al la esprim'o. Ha, vort'o sen signif'o, mal'antaŭ kies grand'a latitud'o el nur'a son'o ni kaŝ'as mult'e da ni'a ne'sci'o pri tiom da spirit'a'j afer'o'j! La esprim'o en la okul'o'j de Liĝeja! Kiel dum long'a'j hor'o'j mi pri'pens'is ĝi'n! Kiel mi, tra tut'a somer'o'mez'a nokt'o, barakt'is por sond'i ĝi'n! Kio est'is tio, tiu io pli profund'a ol la put'o de Demokrit'o, kiu kuŝ'is profund'e en la pupil'o'j de mi'a am'at'in'o? Kio ĝi est'is? Firm'ten'is mi'n la fervor'o sci'iĝ'i. Tiu'j okul'o'j, tiu'j larĝ'a'j, tiu'j bril'a'j, tiu'j di'a'j sfer'o'j? Ili far'iĝ'is por mi la ĝemel'a'j stel'o'j de Led'o, kaj mi por ili la plej pi'a el la astr'olog'o'j.

Ne est'as iu punkt'o, inter la mult'a'j ne'kompren'ebl'a'j anomali'o'j de la mens'o'scienc'o, pli tra'vibr'e ekscit'ig'a ol la fakt'o — neniam, mi kred'as, rimark'it'a de la skol'o'j — ke, dum ni'a'j pen'o'j memor'i i'o'n long'e forges'it'a'n, oft'e ni trov'iĝ'as sur la ekstrem'a rand'o de re'memor'o, ne pov'ant'e, fin'e, memor'i. Kaj tiel, plej oft'e, intens'e rigard'ant'e la okul'o'j'n de Liĝeja, mi sent'is al'proksim'iĝ'i la plen'a'n sci'o'n pri la esprim'o — sent'is ĝi'n al'proksim'iĝ'i — sed ne plen'e est'i mi'a — kaj, tiel, fin'e tut'e for'iĝ'i! Kaj (strang'a, ho plej strang'a mister'o el ĉiu'j!) mi mal'kaŝ'is, en la plej ordinar'a'j objekt'o'j de la univers'o, cirkl'o'n da analogi'o'j por tiu esprim'o. Mi vol'as dir'i, ke post kiam la bel'ec'o de Liĝeja en'ir'is mi'a'n anim'o'n, por loĝ'i tie kvazaŭ en sankt'ej'o, mi el'ĉerp'is, de mult'a'j ekzist'aĵ'o'j en la materi'a mond'o, sentiment'o'n tia'n, kia'n mi ĉiam sent'is vek'at'a en mi de ŝi'a'j grand'a'j lum'a'j okul'o'j. Tamen, mi ne pov'is pli'e difin'i tiu'n ĉi sentiment'o'n, aŭ analiz'i aŭ eĉ fiks'e rigard'ad'i ĝi'n. Mi ĝi'n re'kon'is, mi ripet'u, ia'foj'e dum observ'ad'o de rapid'e kresk'ant'a vin'ber'uj'o — dum medit'o pri nokt'a aŭ tag'a papili'o, krisalido, aŭ river'et'o el flu'ant'a akv'o. Mi sent'is ĝi'n pro la ocean'o, pro la de'fal'o de aerolit'o. Mi sent'is ĝi'n en la ek'rigard'o'j de ne'ordinar'e mal'jun'a'j person'o'j. Kaj trov'iĝ'is unu aŭ du stel'o'j en la firmament'o (special'e unu, stel'o de la ses'a grand'ec'o, du'obl'a kaj vari'a, trov'ebl'a apud la grand'a stel'o en Lir'o), kies aspekt'o dum lorn'eg'a observ'ad'o sent'ig'is al mi la emoci'o'n. Mi est'is plen'ig'it'a per ĝi de cert'a'j son'o'j el kord'instrument'o'j, kaj ne mal'oft'e de pec'o'j el libr'o'j. Inter ne'nombr'ebl'a'j ali'a'j ekzempl'o'j, mi bon'e memor'as i'o'n el volum'o de Jozefo Glanvil, kiu (ebl'e nur pro si'a kurioz'ec'o — kiu pov'as sci'i?) neniam mal'sukces'is inspir'i al mi la sentiment'o'n:

„Kaj tie en'kuŝ'as la Vol'o, kiu ne mort'as. Kiu sci'as la mister'o'j'n de la Vol'o, kun ĝi'a vigl'ec'o. Ĉar Di'o nur est'as grand'a Vol'o en'penetr'ant'e ĉio'n pro la natur'o de si'a intens'ec'o. La hom'o ne si'n sub'met'us al la anĝel'o'j, nek al la mort'o absolut'e, se ne pro la mal'fortik'ec'o de si'a mal'vigl'a vol'o.“

La daŭr'o de jar'o'j kaj post'a pri'pens'o pov'ig'is mi'n ek'trov'i i'a'n mal'proksim'a'n rilat'o'n inter tiu ĉi libr'o'pec'o el la angl'a moral'ist'o, kaj io el la karakter'o de Liĝeja. Intens'ec'o de pens'o, ag'o aŭ parol'o ebl'e est'is ĉe ŝi rezult'o, aŭ almenaŭ montr'il'o de tiu grand'eg'a vol'o, kiu, dum ni'a long'a inter'rilat'o, ne sukces'e don'is ali'a'n kaj pli proksim'a'n atest'o'n pri si'a ekzist'o. El ĉiu'j vir'in'o'j, kiu'j'n mi iam kon'is, ŝi, la ŝajn'e trankvil'a, la ĉiam'e seren'a Liĝeja, est'is la plej terur'a viktim'o por la tumult'a'j vultur'o'j de mal'mild'a pasi'o. Kaj tia'n pasi'o'n mi ne kapabl'us taks'i, se ne per la mirakl'a pli'grand'iĝ'o de tiu'j okul'o'j, kiu'j sam'temp'e tiom ĝoj'ig'is kaj terur'is mi'n — per la preskaŭ magi'a melodi'o, modul'ad'o, disting'ebl'ec'o kaj kviet'ec'o de ŝi'a tre mal'laŭt'a voĉ'o — kaj per la sovaĝ'a energi'o de la vort'o'j, kiu'j'n ŝi kutim'e parol'is; kiu'j est'is du'obl'e efekt'a'j pro kontrast'o kun ŝi'a parol'manier'o.

Mi est'as parol'int'a pri la kler'ec'o de Liĝeja; ĝi est'is grand'eg'a — tia, kia'n mi neniam ali'e kon'is ĉe vir'in'o. Pri la klasik'a'j lingv'o'j ŝi est'is profund'e instru'it'a, kaj ĝis tiom, kiom etend'iĝ'is mi'a propr'a sci'o pri la modern'a'j idiom'o'j de Eŭrop'o, mi neniam trov'is ŝi'n erar'ant'a. Pli'e, pri iu tem'o el la plej admir'at'a'j, kiu'j est'as nur'e la plej profund'a'j el la pri'fanfaron'at'a tem'ar'o de la akademi'o, ĉu ŝi iam trov'iĝ'is mal'sukces'a? Kiel strang'e, kiel tra'vibr'ig'e tiu ĉi unu trajt'o en la natur'o de mi'a edz'in'o per'fort'e al'trud'as si'n al mi nur je ĉi tiu mal'fru'a temp'o! Mi dir'is, ke ŝi'a sci'o est'is tia, kia'n mi neniam trov'is ĉe vir'in'o — sed kie spir'as la vir'o, kiu tra'pas'is, kaj sukces'plen'e, ĉiu'j'n vast'a'j'n are'o'j'n de moral'a, fizik'a kaj matematik'a scienc'o'j? Tiam mi ne kompren'is tio'n, kio'n nun mi klar'e percept'as, ke la akir'aĵ'o'j de Liĝeja est'is gigant'a'j, est'is mir'eg'ind'a'j; kvankam mi sufiĉ'e sci'is ŝi'a'n sen'lim'a'n super'ec'o'n kaj sub'met'iĝ'is kun infan'ec'a fid'o al ŝi'a gvid'o tra la ĥaos'a mond'o de metafizik'a esplor'ad'o, pro kiu mi est'is tre pen'em'e okup'it'a dum la fru'a'j jar'o'j post ni'a ge'edz'iĝ'o. Kun kiel grand'a triumf'o — kiel viv'a ĝoj'o — kiom da ĉio, kio est'as eter'a en la esper'o — mi sent'is, kiam ŝi klin'iĝ'is super mi dum stud'o'j ne mult'e serĉ'it'a'j — sed mal'pli kon'it'a'j — tiu'n rav'a'n perspektiv'o'n dis'etend'iĝ'ant'a'n mal'rapid'a'grad'e antaŭ mi, laŭ kies long'a, grandioz'a kaj tut'e ne'sur'paŝ'it'a voj'o mi pov'is fin'e antaŭ'e'n'ir'i al la cel'o de saĝ'o tro di'e grand'valor'a ne est'i mal'permes'it'a!

Kiel dolor'eg'a, do, dev'is est'i mi'a mal'ĝoj'o, kiam, post kelk'a'j jar'o'j, mi vid'is pren'ant'a'j al si flug'il'o'j'n kaj for'flug'ant'a'j mi'a'j'n fort'e'baz'it'a'j'n esper'o'j'n! Sen Liĝeja mi est'is kvazaŭ infan'o serĉ'palp'ant'a en la nokt'o. Ŝi'a ĉe'est'o kaj nur'a leg'ad'o fort'e lum'ig'is la mult'a'j'n mister'o'j'n de la transcend'ism'o, en kiu'n ni ambaŭ est'is ni'n merg'int'a'j. Pro mank'o de la radi'a bril'o de ŝi'a'j okul'o'j la liter'o'j lum'a'j kaj or'a'j far'iĝ'is pli mal'hel'a'j ol Saturn'a plumb'o. Kaj nun tiu'j okul'o'j hel'ig'is mal'pli kaj mal'pli oft'e la paĝ'o'j'n, super kiu'j mi klin'iĝ'is. Liĝeja mal'san'iĝ'is. La ekstaz'a'j okul'o'j flam'is per tro — tro glor'a lum'o; la pal'a'j fingr'o'j al'pren'is la tra'vid'ebl'a'n vaks'a'n kolor'o'n de la tomb'o, kaj la blu'a'j vejn'o'j sur la alt'a frunt'o ŝvel'is kaj mal'ŝvel'is impuls'e pro la tajd'o eĉ de la plej mild'a emoci'o.

Mi vid'is, ke ŝi dev'as mort'i — kaj en spirit'o mi lukt'is mal'esper'e kun la drakon'a Azraelo. Kaj la barakt'ad'o de la pasi'a edz'in'o est'is, mi'a'surpriz'e, eĉ pli energi'a ol la mi'a. Trov'iĝ'is antaŭ'e en ŝi'a serioz'a natur'o mult'o, kio impres'is sur mi'n la kred'o'n, ke por ŝi la mort'o ven'os sen si'a terur'o; sed tiel ne est'is. Vort'o'j est'as sen'pov'a'j kompren'ig'i i'a'n prav'a'n ide'o'n pri la furioz'a kontraŭ'star'o en ŝi'a lukt'ad'o kun la ombr'o. Mi angor'o'ĝem'is je la kompat'ind'a vid'o. Mi est'us konsol'int'a — mi est'us rezon'int'a; sed pro la intens'ec'o de ŝi'a fort'eg'a dezir'o por viv'o — por viv'o — nur por viv'o — la konsol'ad'o kaj rezon'ad'o sam'e est'us la plej grand'a'j mal'saĝ'o'j. Tamen, ne antaŭ la last'a moment'o, mez'e de la plej konvulsi'a'j tord'iĝ'o'j de ŝi'a furioz'a spirit'o, iel for'iĝ'is la ekster'a trankvil'ec'o de ŝi'a mien'o. Ŝi'a voĉ'o pli'mol'iĝ'is, pli'mal'laŭt'iĝ'is — sed mi ne ŝat'as pri'pens'i la frenez'a'n signif'o'n de la kviet'e dir'at'a'j vort'o'j. Mi'a cerb'o turn'iĝ'is kiam, rav'at'e, mi aŭskult'is melodi'o'n super'hom'a'n — konjekt'o'j'n kaj aspir'o'j'n, kiu'j'n la mort'em'ul'ar'o neniam antaŭ'e kon'is.

Ke ŝi mi'n am'as, mi ne est'is dub'int'a; kaj mi pov'is facil'e sci'i, ke en sin'o kiel la ŝi'a la am'o ne reĝ'us kiel ordinar'a pasi'o. Sed nur je ŝi'a mort'o mem mi est'is plen'e impres'at'a pri la potenc'o de ŝi'a afekci'o. Dum long'a'j hor'o'j, ten'ant'e mi'a'n man'o'n, ŝi el'verŝ'is antaŭ mi la super'flu'o'n de kor'o, kies pli ol pasi'a am'eg'o en'sum'e ating'is al idol'serv'ad'o. Kiel mi est'is merit'int'a tiel ben'iĝ'i per tia'j konfes'o'j? — Kiel merit'int'a tiel mal'ben'iĝ'i per la for'ir'o de mi'a am'at'in'o je la hor'o, kiam ŝi far'is ili'n? Sed pri'trakt'i tiu'n ĉi tem'o'n mi ne pov'as el'port'i. Mi dir'u sol'e, ke en ŝi'a pli ol vir'in'a si'n'for'don'o al am'o (bedaŭr'ind'e tut'e ne'merit'it'a, tut'e al mal'ind'o don'it'a), mi fin'e re'kon'is la princip'o'n, kial ŝi dezir'eg'is, per tiel furioz'e serioz'a avid'ec'o, la viv'o'n, kiu nun tiel rapid'e est'is for'flug'ant'a. Est'as tiu ĉi dezir'eg'o — est'as tiu ĉi avid'a fort'ec'o de dezir'o por viv'o — nur por viv'o — kiu'n mi ne hav'as la pov'o'n pentr'i, nek parol'o'n esprim'i ĝi'n.

Je la ĝust'a mez'o de la nokt'o en kiu ŝi for'iĝ'is, man'sign'int'e mi'n al si, ŝi postul'is, ke mi ripet'u cert'a'j'n stanc'o'j'n verk'it'a'j'n de ŝi antaŭ ne mult'a'j tag'o'j. Ili est'is jen'a'j:

Jen! est'as nokt'o karnaval'a

Dum la sol'ec'a'j post'a'j jar'o'j;

Anĝelamas’, flug'il'a kaj vual'a,

Dron'ant'e nun en larm'a'j mar'o'j,

Kun'sid'as en teatr'o por el'stud'i

Dram'o'n el tim'o'j kaj esper'o'j;

Dum la orkestr'o halt'e daŭr'as lud'i

Muzik'o'n de la sfer'o'j.

Sub form’ de alt'a Di’, murmur'e

Flustr'aĉ'as mim'ik'ist'a'j ar'o'j;

Tie'n kaj re'e'n flug'as ili nur'e,

Pup'et'o'j, kies pens'o'j, far'o'j

Ven'as laŭ vol’ de vast'a'j sen'form'aĵ'o'j,

Kiu'j la scen'o'n mov'as fat'a'n,

Kaj sving'as de kondor'a'j flug'il'aĵ'o'j

Mal'ĝoj'o'n ne'vid'at'a'n.

Miks'aĉ'a dram'o! — ho, ja fid'u,

Ke ne ĝi est'os forges'at'a!

Fantom'o'n ĝi'a'n nun ĉas'at'a vid'u,

De hom'amas’, sed ne kapt'at'a;

Rond'kur'as ili, kaj la voj'o'strek'o

Sam'punkt'e'n ven'os ĝis etern'o,

Tra mult'e da Frenez'o, pli da Pek'o,

Kaj Tim'o, ja la kern'o!

Sed vid'u! en la lud'ist'ar'o'n

For'maĉ'o trud'as si'n ramp'ant'e!

Sang'ruĝ'a aĵ'o las'as la scen'ar'o'n

El la sol'ec'o si'n tord'ant'e!

Ĝi ramp'as — ramp'as! ĝi'a'j por manĝ'eg'o'j

Mort'as la mim'ik'ist'o'j blek'a'j;

Dum la seraf'o'j ĝem'as je dent'eg'o'j

Per hom'a sang’ mal'sek'a'j.

For — for! la lum'o'j iĝ'as for!

Kaj antaŭ ĉiu form’ trem'ant'a

Kurten'o (la funebr'a, last'a hor’)

De'fal'as tra vent'eg’ blov'ant'a;

L’ anĝel'o'j, pal'a'j, pri la epitom'o,

Bedaŭr'as ĝi'n de Viv’ la ĝerm'o,

Ĉar est'as ĝi la tragedi'o hom'o,

Kaj la Venk'int’ — la verm'o.

„Ho, Di'o!“, du'on'e ŝir'kri'is Liĝeja, salt'e star'iĝ'ant'e kaj etend'ant'e supr'e'n per konvulsi'a mov'o la brak'o'j'n, kiam mi fin'is tiu'j'n ĉi vers'o'j'n, „ho, Di'o! ho, di'a Patr'o! ĉu tiu'j ĉi afer'o'j est'os ne'ŝanĝ'ebl'e tia'j? Ĉu tiu ĉi venk'int'o ne unu'foj'e kuŝ'os venk'it'a? Ĉu ni ne est'as part'o'j kaj membr'o'j de Vi? Kiu — kiu sci'as la mister'o'j'n de la Vol'o, kun ĝi'a vigl'ec'o? La Hom'o ne si'n sub'met'us al la anĝel'o'j, nek al la mort'o absolut'e, se ne pro la mal'fortik'ec'o de si'a mal'vigl'a vol'o.“

Kaj nun, kvazaŭ el'uz'it'a pro emoci'o ŝi las'is de'fal'i la blank'a'j'n brak'o'j'n, kaj re'ir'is solen'e al si'a mort'a lit'o. Kaj, kiam ŝi spir'is si'a'j'n last'a'j'n sopir'o'j'n, ven'is miks'it'a kun ili mal'laŭt'a murmur'o de ŝi'a'j lip'o'j. Mi klin'iĝ'is al ili, kaj disting'is de'nov'e la fin'a'j'n vort'o'j'n de la pec'o el Glanvil. „La Hom'o ne si'n sub'met'us al la anĝel'o'j, nek al la mort'o absolut'e, se ne pro la mal'fortik'ec'o de si'a mal'vigl'a vol'o.“

Ŝi mort'is, kaj mi, prem'eg'it'a ĝis la ter'polv'o pro mal'ĝoj'o, ne plu pov'is toler'i la sol'ec'a'n mal'plen'ec'o'n de mi'a dom'eg'o en la mal'hel'a kaj kaduk'a urb'o apud la Rhejno. Ne mank'is al mi tio, kio'n la mond'o nom'as riĉ'o. Liĝeja al'hav'ig'is al mi mult'e pli, tre mult'e pli, ol ordinar'e far'iĝ'as la sort'o de mort'em'ul'o'j. Post ne'mult'a'j monat'o'j, do, lac'eg'e kaj sen'cel'e vag'ad'int'e, mi aĉet'is kaj iom'e ripar'ig'is abat'ej'o'n, kiu'n mi ne intenc'as nom'i, en unu el la plej sovaĝ'a'j kaj mal'plej vizit'at'a'j part'o'j de bel'a Angl'uj'o. La sen'lum'a kaj mal'gaj'a grandioz'ec'o de la konstru'aĵ'o, la preskaŭ sovaĝ'a aspekt'o de la bien'o, la mult'a'j long'e'daŭr'a'j kaj melankoli'a'j memor'o'j ĉirkaŭ ambaŭ, mult'o'n posed'is harmoni'a'n kun la sent'o'j de tut'a for'las'it'ec'o, kiu'j mi'n est'is pel'int'a'j en tiu'n mal'proksim'a'n kaj ne'societ'a'n region'o'n de la land'o. Sed kvankam la ekster'a abat'ej'o, kun si'a verd'a mask'o pend'ant'a ĉirkaŭ'e, sufer'is pro nur mal'mult'e da ali'ig'o, mi al mi permes'is, pro infan'a kontraŭ'em'o, kaj ebl'e pro iom'et'a esper'o dis'ig'i mi'a'j'n mal'ĝoj'o'j'n, pomp'o'n pli ol reĝ'e grandioz'a'n intern'e. Por tia'j mal'saĝ'aĵ'o'j jam dum mi'a infan'ec'o mi akir'is gust'o'n, kaj nun ili re'ven'is al mi, kvazaŭ dum kaduk'ec'o pro mal'ĝoj'o. Mi sent'as, ke mult'e eĉ da ĝerm'ant'a frenez'o pov'us est'i trov'it'a en la grandioz'a'j kaj fantazi'a'j drapir'aĵ'o'j, en la solen'a'j skulpt'aĵ'o'j el Egipt'uj'o, en la sovaĝ'a'j kornic'o'j kaj mebl'ar'o, en la Bedlamaj[3] desegn'aĵ'o'j sur la tapiŝ'o'j el tuf'a or'o. Mi est'is sklav'o lig'it'a en la katen'o'j de opi'o — kaj mi'a'j labor'o'j kaj ordon'o'j kolor'iĝ'is de mi'a'j sonĝ'o'j. Sed tiu'j'n ĉi absurd'aĵ'o'j'n mi ne pri'trakt'u pli detal'e. Mi parol'u nur pri tiu unu ĉambr'o, por ĉiam mal'ben'it'a, kie'n, dum moment'o de cerb'a for'est'o, mi konduk'is de la altar'o, kiel mi'a nov'edz'in'o — kiel la post'ven'ant'o de la ne'forges'ot'a Liĝeja — la blond'har'a'n kaj blu'okul'a'n Lady Rovena Trevanjon el Tremajno.

Est'is neni'u apart'a pec'o el la arkitektur'o kaj dekoraci'o de tiu nov'edz'iĝ'a ĉambr'o, kiu ne est'as nun vid'ebl'a antaŭ mi. Kie est'is la anim'o'j de la fier'eg'a famili'o de la nov'edz'in'o, kiam, pro avid'ec'o je or'o, ili permes'is trans'ir'i la sojl'o'n de ĉambr'o tiel ornam'it'a fraŭl'in'o'n tiom am'at'a'n? Mi dir'as, ke mi ĝis'fund'e memor'as la detal'o'j'n de la ĉambr'o, sed mi est'as bedaŭr'ind'e forges'em'a pri tem'o'j profund'e grav'a'j, kaj tie ĉi trov'iĝ'is neni'a sistem'o, neni'a agord'o en la fantazi'a pomp'o, por ek'ten'i la memor'o'n. La ĉambr'o star'is en alt'a tur'et'o de la kastel'form'a abat'ej'o; ĝi est'is kvin'angul'a form'e, kaj grand'eg'e ampleks'a. Okup'is la tut'a'n sud'a'n later'o'n de la kvin'angul'o la sol'a fenestr'o — grand'eg'a plat'o da sen'kadr'a vitr'o el Venezio — unu sol'a pec'o kolor'ig'it'a ĝis la nuanc'o de plumb'o, tiel, ke la radi'o'j, aŭ de la sun'o aŭ la lun'o, pas'int'e tra ĝi'n, kuŝ'iĝ'is kun mort'pal'a lum'o sur la objekt'o'j'n intern'e. Ekster la supr'a part'o de tiu ĉi grand'eg'a fenestr'o etend'iĝ'is la ret'aĵ'o de grand'aĝ'a vin'ber'uj'o, kiu supr'e'n'grimp'is la masiv'a'j'n mur'o'j'n de la tur'et'o. La plafon'o, el mal'gaj'aspekt'a kverk'o'lign'o, est'is tro'e alt'a, ark'aĵ'a, kaj el'labor'em'e skulpt'it'a kun tre sovaĝ'a'j kaj grotesk'a'j specimen'o'j de du'on'e gotik'a'j, du'on'e druid'a'j desegn'aĵ'o'j. El intern'e de la plej centr'a niĉ'o de tiu ĉi mal'ĝoj'ig'a ark'aĵ'o de'pend'is, per unu or'a ĉen'o el long'a'j ĉen'er'o'j, grand'eg'a incens'il'o el la sam'a metal'o, de saracen'a mod'o, kaj kun mult'a'j bor'aĵ'o'j tiel far'it'a'j, ke tord'iĝ'is en kaj el ili, kvazaŭ en'hav'ant'a serpent'a'n viv'ec'o'n, konstant'a inter'sekv'o da plur'kolor'a'j flam'o'j.

Kelk'a'j sof'o'j kaj or'a'j kandelabr'o'j laŭ orient'a desegn'o est'is dis'e star'ig'it'a'j; kaj star'is tie ankaŭ la lit'o — la edz'iĝ'a lit'o — laŭ hind'a model'o, mal'alt'a, kaj skulpt'it'a el solid'a ebon'o, kun supr'e baldaken'o kiel ĉerk'o'mantel'o. En ĉiu angul'o de la ĉambr'o vertikal'e star'is gigant'a sarkofag'o el nigr'a granit'o, de la Tomb'o'j de la Reĝ'o'j kontraŭ Luksor'o, kun si'a'j antikv'a'j kovr'il'o'j plen'a'j je bel'eg'a'j skulpt'aĵ'o'j. Sed en la drapir'aĵ'o de la ĉambr'o trov'iĝ'is la ĉef'a fantazi'o el ĉiu'j. La mur'o'j, grand'eg'e alt'a'j — eĉ mal'proporci'e tiel — est'is drapir'it'a'j de supr'o ĝis fund'o, kun grand'a'j fald'o'j, per pez'a kaj dik'aspekt'a tapet'o — tapet'o el ŝtof'o, kiu trov'iĝ'is sam'manier'e kiel plank'a tapiŝ'o, kiel la teg'aĵ'o'j de la sof'o'j kaj la ebon'a lit'o, kiel baldaken'o por la lit'o, kaj kiel la grandioz'a'j spiral'o'j de la kurten'o'j, kiu'j du'on'e ŝirm'is la fenestr'o'n. La ŝtof'o est'is la plej riĉ'a or'o'drap'o. Ĝi est'is tut'e sur'makul'it'a, je vari'a'j distanc'o'j, per arabesk'a'j figur'o'j diametr'a'j je unu fut'o, kaj teks'it'a'j sur la drap'o laŭ desegn'aĵ'o'j el tre gagat'a nigr'o. Sed tiu'j figur'o'j posed'is la ver'a'n karakter'o'n de la arabesk'o, nur rigard'at'a'j de unu sol'a vid'punkt'o. Per metod'o nun bon'e kon'at'a, kaj fakt'e trov'ebl'a post'e'n ĝis tre mal'proksim'a antikv'ec'o, ili far'iĝ'is vari'em'a'j aspekt'e. Por person'o'j en'ven'ant'a'j la ĉambr'o'n ili aspekt'is kiel simpl'a'j monstr'aĵ'o'j, sed, ĉe plu'a antaŭ'e'n'ir'o, tiu ĉi aspekt'o grad'e for'iĝ'is, kaj, paŝ'o post paŝ'o, dum la vizit'ant'o mov'is si'a'n star'lok'o'n en la ĉambr'o, li trov'is si'n ĉirkaŭ'it'a de sen'lim'a inter'sekv'o de la terur'a'j figur'o'j, kiu'j aparten'as al la superstiĉ'o de la Norman'o, aŭ lev'iĝ'as dum la kulp'a dorm'o de la monaĥ'o. La fantazmagora efekt'o mult'e pli'grand'iĝ'is pro la art'aĵ'a konduk'o de fort'a, sen'ĉes'a flu'o da vent'o mal'antaŭ la tapet'o'j, — kiu don'is mal'pac'a'n kaj abomen'a'n viv'ec'o'n al la lut'o.

En ĉambr'o'j tiu'spec'a'j — en tiu'spec'a edz'iĝ'a ĉambr'o — mi pas'ig'is, kun'e kun la Lady el Tremajno, la mal'sankt'a'j'n hor'o'j'n de la unu'a monat'o post ni'a ge'edz'iĝ'o — pas'ig'is ili'n kun ne'mult'e da mal'trankvil'ec'o. Ke mi'a edz'in'o tim'eg'as la sovaĝ'a'n ne'cert'ec'o'n de mi'a koler'o — ke ŝi evit'as mi'n kaj ne mult'e am'as mi'n — mi ne pov'is ne percept'i; sed tio al mi don'is pli'vol'e plezur'o'n ol i'o'n ali'a'n. Mi abomen'is ŝi'n per mal'am'o taŭg'a pli por demon'o ol hom'o. Mi'a memor'o post'e'n'flug'is (ho, kun kiel intens'a bedaŭr'o!) al Liĝeja la am'at'a, la statu'ec'a, la bel'a, la enlombigita. Mi ĝoj'is je memor'o'j pri ŝi'a virt'ec'o, pri ŝi'a saĝ'o, pri ŝi'a alt'pens'a, ŝi'a spirit'a natur'o, pri ŝi'a pasi'a, ŝi'a idol'serv'a am'o. Nun, tamen, mi'a anim'o plen'e kaj liber'e brul'is pro pli ol la fajr'o'j de la ŝi'a. En la ekscit'iĝ'o de mi'a'j opi'a'j sonĝ'o'j (ĉar mi est'is kutim'e katen'at'a en la ĉen'o'j de la drog'o) mi kri'is laŭt'e ŝi'a'n nom'o'n, dum la nokt'a silent'o, aŭ inter la ŝirm'at'a'j lok'o'j de la valet'o'j dum la tag'o, kvazaŭ, per la sovaĝ'a avid'ec'o, la solen'a pasi'o, kaj la brul'a ard'o de mi'a dezir'eg'o por la for'ir'int'o, mi pov'is ŝi'n re'ven'ig'i al la voj'o, kiu'n ŝi est'is for'las'int'a — ho, ĉu pov'is est'i por ĉiam? — re'e sur la ter'o'n.

Ĉirkaŭ la komenc'iĝ'o de la du'a monat'o post mi'a edz'iĝ'o la Lady Rovena est'is atak'at'a de subit'a mal'san'o, el kiu est'is mal'rapid'a ŝi'a re'san'iĝ'o. La febr'o, kiu brul'ig'is ŝi'n, mal'trankvil'ig'is ŝi'a'j'n nokt'o'j'n; kaj, dum ŝi'a mal'kviet'a du'on'dorm'a stat'o, ŝi parol'is pri son'o'j kaj mov'o'j en kaj ĉirkaŭ la ĉambr'o en la tur'et'o, kiu'j, mi'a'konjekt'e, ne posed'is ali'a'n origin'o'n krom ŝi'a mal'san'a imag'o, aŭ, ebl'e, la fantasmagoraj influ'o'j de la ĉambr'o mem. Post kelk'e da temp'o ŝi est'is re'san'iĝ'ant'a, kaj fin'e plen'e san'a. Sed nur mal'long'a temp'o pas'is antaŭ ol du'a kaj pli fort'eg'a mal'san'o de'nov'e de'ĵet'is ŝi'n sur la lit'o'n de sufer'ad'o; kaj el tiu ĉi atak'o ŝi'a korp'o, ĉiam mal'fort'a, neniam plen'e re'san'iĝ'is. Ŝi'a'j atak'o'j est'is, post tiu ĉi temp'o, tre tim'ig'a'j, kaj, pro si'a eĉ pli tim'ig'a re'okaz'ad'o, kontraŭ'star'is sam'e la instru'it'ec'o'n kaj la grand'a'j'n pen'o'j'n de ŝi'a'j kurac'ist'o'j. Kun'e kun la kresk'o de la kronik'a mal'san'o, kiu ŝajn'e, est'is tiel ek'pren'int'a ŝi'a'n organ'ar'o'n tro fort'e por for'iĝ'i pro hom'a'j rimed'o'j, mi ne pov'is ne rimark'i simil'a'n kresk'o'n de la nerv'a agac'iĝ'o de ŝi'a temperament'o, kaj de ŝi'a ekscit'iĝ'o pro trivial'a'j kaŭz'o'j por tim'o. Ŝi de'nov'e parol'is, kaj nun pli oft'e kaj persist'em'e, pri la son'o'j — la iom'et'a'j son'o'j — kaj pri la ne'ordinar'a'j mov'o'j inter la mur'tapet'o'j, kiu'j'n ŝi jam antaŭ'e alud'is.

Unu nokt'o'n, proksim'e de la ferm'iĝ'o de Septembr'o, ŝi obstin'is tiu'n ĉi embaras'a'n tem'o'n per pli ol kutim'a emfaz'o. Ŝi ĵus est'is vek'iĝ'int'a el ne'trankvil'a dorm'o, kaj mi rigard'is ŝi'n, kun sent'o'j du'on'e dolor'a'j, du'on'e nebul'e tim'em'a'j, la mov'ad'o'n de ŝi'a mal'gras'eg'a vizaĝ'o. Mi sid'is apud ŝi'a ebon'a lit'o, sur unu el la hind'a'j sof'o'j. Ŝi du'on'e lev'iĝ'is kaj parol'is, per serioz'a mal'laŭt'a flustr'o pri son'o'j, kiu'j'n ŝi tiam aŭd'is, sed kiu'j'n mi ne pov'is aŭd'i — pri mov'o'j, kiu'j'n ŝi tiam vid'is, sed kiu'j'n mi ne pov'is percept'i. La vent'o rapid'e flu'is mal'antaŭ la tapet'o'j, kaj mi vol'is pruv'i al ŝi tio'n (kio'n, mi konfes'u, mi mem ne pov'is tut'e kred'i), ke tiu'j preskaŭ ne'aŭd'ebl'a'j spir'o'j, kaj tiu'j tre kviet'a'j ŝanĝ'iĝ'o'j de la figur'o'j sur la mur'o, nur est'as la natur'a'j efekt'o'j de tiu kutim'a rapid'ad'o de la vent'o. Sed mort'aspekt'a pal'ec'o, blank'ig'ant'e ŝi'a'n vizaĝ'o'n, pruv'is al mi, ke mi'a'j pen'o'j re'cert'ig'i ŝi'n est'os sen'frukt'a'j. Ŝi ŝajn'e sven'is, kaj neni'u fleg'ist'in'o est'is sufiĉ'e proksim'a est'i vok'at'a. Mi memor'is kie est'is met'it'a karaf'o da mal'fort'a vin'o, kiu'n ordon'is por ŝi ŝi'a'j kurac'ist'o'j, kaj pas'is trans la ĉambr'o'n por hav'ig'i ĝi'n al mi. Sed, kiam mi paŝ'is sub la lum'o de la incens'il'o, du tim'ig'a'j cirkonstanc'o'j al'tir'is mi'a'n atent'o'n. Mi est'is sent'int'a, ke iu palp'ebl'a sed ne vid'ebl'a objekt'o pas'as sen'pez'e preter mi, kaj mi vid'is, ke kuŝ'as sur la or'a tapiŝ'o, ĝust'e mez'e de la riĉ'a lum'o de'ĵet'it'a de la incens'il'o, ombr'o — tia'n ombr'o'n, kia'n oni pov'as imag'i kiel la ombr'o de fantom'o. Sed mi est'is sovaĝ'a pro ekscit'iĝ'o, post mal'moder'a doz'o da opi'o, kaj ne'mult'e atent'is tiu'j'n afer'o'j'n, nek parol'is pri ili al Rovena. Trov'int'e la vin'o'n, mi re'e trans'ir'is la ĉambr'o'n, kaj el'verŝ'is plen'tas'o'n da ĝi, kiu'n mi met'is al la lip'o'j de la sven'ant'a Lady. Ŝi nun part'e est'is re'fort'iĝ'int'a, kaj mem pren'is la pokal'o'n, dum mi sid'fal'is sur sof'o'n apud'e, kvankam mi'a'j okul'o'j rigard'is ŝi'n sen'ĉes'e. Est'is tiam, ke mi klar'e rimark'is mol'a'n pied'paŝ'o'n sur la tapiŝ'o kaj apud la lit'o; kaj, post sekund'o, kiam Rovena lev'is la vin'o'n al si'a'j lip'o'j, mi vid'is, aŭ ebl'e rev'is, ke mi vid'as, fal'ant'a en la pokal'o'n, kvazaŭ de ia ne'vid'ebl'a font'o en la atmosfer'o de la ĉambr'o, tri aŭ kvar grand'a'j'n gut'o'j'n da bril'a kaj ruben'kolor'a fluid'aĵ'o. Dum mi ĉi tio'n vid'is, Rovena ne tio'n far'is. Ŝi glut'is la vin'o'n sen'hezit'e, kaj mi mi'n de'ten'is de parol'o pri okaz'o, kiu dev'as, malgraŭ ĉio, mi opini'is, est'i nur la sugest'o de tro'viv'a imag'o iĝ'int'a fantazi'e ag'em'a pro la terur'o de la Lady, pro la opi'o kaj la hor'o.

Tamen, mi ne pov'as kaŝ'i al mi tio'n, ke tuj post la fal'o de la ruben'ec'a'j gut'o'j, rapid'a pli'mal'bon'iĝ'o okaz'is je la san'o de mi'a edz'in'o, tiel ke, je la tri'a nokt'o post'e, la man'o'j de ŝi'a'j serv'ist'in'o'j pret'ig'is ŝi'n por la tomb'o; kaj, la kvar'a'n, mi sid'is sol'a, kun'e kun ŝi'a mort'tuk'e volv'it'a korp'o, en tiu fantazi'a ĉambr'o, kiu ŝi'n est'is ricev'int'a kiel mi'a'n nov'edz'in'o'n. Fantazi'a'j vizi'o'j, opi'o'nask'it'a'j, flirt'is ombr'ec'e antaŭ mi. Mi rigard'is per mal'kviet'a okul'o la sarkofag'o'j'n en la angul'o'j de la ĉambr'o, la vari'em'a'j'n figur'o'j'n de la drapir'aĵ'o, kaj la tord'iĝ'ad'o'n de la part'kolor'a'j fajr'o'j supr'e en la incens'il'o. Mi'a'j rigard'o'j post'e fal'is, kiam mi memor'is la cirkonstanc'o'j'n de la antaŭ'a nokt'o, al la lok'o sub la bril'eg'o de la incens'il'o, kie mi est'is vid'int'a la nebul'a'j'n sign'o'j'n de la ombr'o. Ĝi jam ne est'is tie, tamen, kaj spirant'e pli liber'e, mi turn'is la rigard'o'j'n al la pal'eg'a kaj rigid'a figur'o sur la lit'o. Tiam sur'flu'is sur mi'n mil memor'aĵ'o'j pri Liĝeja — kaj tiam re'ven'is en mi'a'n kor'o'n, per la tumult'a fort'ec'o de diluv'o, ĉiom da tiu ne'dir'ebl'a mal'ĝoj'eg'o, tra kiu mi est'is rigard'int'a ŝi'n tiel volv'it'a'n. La nokt'o ek'for'iĝ'is, kaj ankoraŭ, kun sin'o plen'a je akr'a'j pens'o'j pri ŝi, sol'e kaj super'eg'e am'at'a, mi rest'is rigard'ant'e la kadavr'o'n de Rovena.

Ebl'e est'is nokt'mez'o — aŭ ebl'e pli fru'e, aŭ mal'fru'e, ĉar mi ne not'is la pas'ad'o'n de temp'o — kiam plor'ĝem'o, mal'laŭt'a, delikat'a, sed tre disting'ebl'a, ek'vek'is mi'n el mi'a rev'o. Mi sent'is, ke ĝi ven'as de la lit'o el ebon'o — la mort'a lit'o. Mi aŭskult'eg'is tra angor'o da superstiĉ'a tim'o — sed ne ven'is ripet'o de la son'o. Mi streĉ'is la vid'o'n por disting'i i'a'n mov'o'n de la kadavr'o — sed ne trov'iĝ'is io iom'et'e percept'ebl'a. Tamen, mi ne pov'is est'i mi'n tromp'int'a. Mi ja aŭd'is la bru'o'n, kiel ajn mal'klar'e, kaj mi'a anim'o est'is vek'it'a intern'e de mi. Mi serioz'e kaj persist'e ten'is mi'a'n atent'o'n fiks'it'a al la kadavr'o. Mult'a'j minut'o'j pas'is antaŭ ol okaz'is iu cirkonstanc'o, kiu tendenc'is lum'ig'i la mister'o'n. Post kelk'e da temp'o evident'iĝ'is ke iom'et'a, tre mal'fort'a, kaj apenaŭ rimark'ebl'a nuanc'o de kolor'o est'as en'flu'ant'a en ŝi'a'j'n vang'o'j'n, kaj tra la kav'int'a'j vejn'et'o'j de ŝi'a'j palpebr'o'j. Tra spec'o de ne'dir'ebl'a terur'o kaj respekt'eg'o, por kiu neni'u lingv'o de mort'em'a hom'ar'o en'hav'as sufiĉ'e energi'a'n esprim'o'n, mi sent'is mi'a'n kor'o'n ĉes'i bat'i, mi'a'j'n membr'o'j'n rigid'iĝ'i tie, kie mi sid'as. Tamen, la ide'o pri la dev'o fin'e efik'is mi'n re'aplomb'ig'i. Mi ne plu pov'is dub'i, ke est'is tro fru'a'j ni'a'j prepar'o'j — ke ankoraŭ viv'as Rovena. Neces'is, ke ia tuj'a pen'o est'u far'at'a, sed la tur'et'o star'is tut'e apart'e de la part'o de la abat'ej'o, en kiu loĝ'is la serv'ist'o'j — ne trov'iĝ'is iu vok'ebl'a — mi ne hav'is rimed'o'n por al'vok'i ili'n por help'i mi'n, ne for'las'ant'e la ĉambr'o'n dum mult'a'j minut'o'j, kaj tiel mi ne kuraĝ'is ag'i. Tial mi barakt'is sol'a dum mi'a'j pen'o'j por re'vok'i la anim'o'n, kiu ankoraŭ est'is ŝancel'ant'a. Post ne'long'e, tamen, cert'iĝ'is, ke est'as okaz'int'a de'nov'a sen'viv'iĝ'o; la kolor'o mal'aper'is de palpebr'o kaj vang'o, las'ant'e pal'ec'o'n eĉ pli ol marmor'a; la lip'o'j du'obl'e iĝ'is sulk'it'a'j kaj kun'tir'it'a'j per la kadavr'a aspekt'o de mort'o; abomen'a mal'sek'ec'o kaj mal'varm'ec'o kovr'is rapid'e la surfac'o'n de la korp'o; kaj ĉiu kutim'a rigor'a rigid'ec'o tuj sekv'is. Trem'ant'e mi re'e kuŝ'fal'is sur la sof'o'n, de kiu mi est'is tiel tim'ig'e vek'it'a, kaj de'nov'e mi mi'n okup'is per pasi'a'j, mal'dorm'a'j vizi'o'j pri Liĝeja.

Hor'o tiel est'is pas'int'a, kiam (ĉu pov'is est'i ebl'e?) mi du'foj'e sci'iĝ'is pri ia mal'klar'a son'o ven'ant'a de la apud'aĵ'o de la lit'o. Mi aŭskult'is — en ekstrem'a terur'o. La son'o de'nov'e ven'is — ĝi est'is sopir'o. Kur'ant'e al la kadavr'o, mi vid'is — klar'e vid'is — trem'o'n sur la lip'o'j. Unu moment'o'n post'e ili mal'ferm'iĝ'is, mal'kaŝ'ant'e bril'a'n lini'o'n de la perl'a'j dent'o'j. Mir'eg'o nun lukt'is en mi'a sin'o kun la profund'a respekt'eg'o, kiu ĝis tiam est'is reĝ'int'a tie sol'a. Mi sent'is, ke mi'a vid'o mal'hel'iĝ'as, ke mi'a cerb'o vag'as; kaj, sol'e per fort'eg'a pen'o, mi fin'e sukces'is mi'n kuraĝ'ig'i por la task'o, kiu'n la dev'o tiel ankoraŭ unu'foj'e montr'is. Nun est'is part'a roz'ec'o sur la frunt'o, kaj sur la vang'o'j kaj kol'o; vid'ebl'a varm'ec'o tra'kur'is la tut'a'n korp'o'n; eĉ trov'iĝ'is iom'et'a puls'ad'o ĉe la kor'o. La Lady viv'is; kaj per du'obl'ig'it'a ard'o mi komenc'is la task'o'n ven'ig'i ŝi'a'n anim'o'n. Mi frot'is kaj mal'sek'ig'is la tempi'o'j'n kaj la man'o'j'n, kaj uz'is ĉiu'n rimed'o'n, kiu'n spert'o kaj mi'a ne mal'vast'a leg'ad'o kurac'a pov'is sugest'i. Sed sen'frukt'e. Subit'e la kolor'o for'flu'is, la puls'ad'o ĉes'iĝ'is, la lip'o'j re'pren'is la aspekt'o'n de la mort'int'o'j, kaj unu moment'o'n post'e la tut'a korp'o montr'is la glaci'a'n mal'varm'ec'o'n, la mort'blank'a'n nuanc'o'n, la intens'a'n rigid'ec'o'n, la kav'iĝ'int'a'n profil'o'n, kaj ĉiu'j'n abomen'a'j'n kurioz'ec'o'j'n de kadavr'o, kiu est'as rest'int'a mult'a'j'n tag'o'j'n en la tomb'o.

Kaj de'nov'e mi ek'rev'is, pri Liĝeja — kaj de'nov'e (ĉu mir'ind'e, ke mi trem'as, skrib'ant'e?) de'nov'e ating'is al mi'a'j orel'o'j mal'laŭt'a plor'ĝem'o el la ebon'a lit'o. Sed kial detal'e pri'skrib'us mi la ne'dir'ebl'a'j'n terur'o'j'n de tiu nokt'o? Kial mi paŭz'us por rakont'i kiel, foj'o'n post foj'o, ĝis preskaŭ la hor'o de la griz'a ek'tag'iĝ'o, tiu abomen'a dram'o de re'ek'viv'ad'o si'n ripet'is; kiel ĉiu fort'eg'a re'sen'viv'iĝ'o est'is nur al pli sever'a, kaj ŝajn'e pli ne'for'las'ebl'a mort'o; kiel ĉiu angor'o aspekt'is kvazaŭ batal'o kontraŭ iu ne'vid'ebl'a mal'amik'o; kaj kiel ĉiu barakt'o est'is sekv'at'a de, mi ne sci'as kia, strang'eg'a ŝanĝ'iĝ'o en la person'a aspekt'o de la kadavr'o? Mi rapid'u ĝis la fin'o.

La plej'part'o de tiu terur'a nokt'o est'is pas'int'a, kaj ŝi, kiu jam est'is mort'int'a, ankoraŭ unu foj'o'n mov'iĝ'is — kaj nun pli vigl'e ol antaŭ'e, kvankam el'ven'int'e el mort'iĝ'o pli konstern'ant'a ol iu, pro ĝi'a komplet'a sen'esper'ig'o. De'long'e mi est'is ĉes'int'a barakt'i aŭ mov'iĝ'i, kaj sid'ad'is rigid'e sur la sof'o, sen'pov'a viktim'o por kirl'eg'o da tumult'a'j emoci'o'j, el kiu'j, ebl'e, tre'eg'a respekt'o'tim'o est'is la mal'plej terur'a, la mal'plej for'brul'ig'a. La kadavr'o, mi ripet'as, mov'iĝ'is, kaj nun pli vigl'e ol antaŭ'e. La viv'a'j kolor'o'j en'ruĝ'iĝ'is per ne'kutim'a energi'o en la vizaĝ'o — la membr'o'j mal'rigid'iĝ'is — kaj sen tio, ke la palpebr'o'j ankoraŭ est'as fort'e kun'prem'it'a'j, kaj ke la bandaĝ'o'j kaj drapir'aĵ'o'j de la ĉerk'o ankoraŭ don'as si'a'n tomb'a'n mien'o'n al la figur'o, mi pov'is rev'i, ke Rovena ja est'as tut'e for'met'int'a de si la katen'o'j'n de la mort'o. Sed se tiu ide'o ne est'is, eĉ tiam, tut'e kred'at'a, mi almenaŭ ne pov'is dub'i plu, kiam, lev'iĝ'ant'e de la lit'o, ŝancel'iĝ'ant'e per mal'fort'a'j paŝ'o'j, kun ferm'it'a'j okul'o'j, kaj kun mien'o de iu konfuz'it'a per sonĝ'o, la objekt'o, kiu est'is mort'vual'it'a, antaŭ'e'n'ir'is kuraĝ'e kaj vid'ebl'e en la mez'o'n de la ĉambr'o.

Mi ne trem'is — mi ne mov'iĝ'is, ĉar amas'o da ne'dir'ebl'a'j fantazi'o'j rilat'e la mien'o'n, la statur'o'n, la ir'manier'o'n de la figur'o, flu'ant'e rapid'e tra mi'a cerb'o, est'is paraliz'int'a — est'is frost'int'a mi'n en ŝton'o'n. Mi ne mov'iĝ'is, sed rigard'ad'is la aper'aĵ'o'n. Est'is frenez'a mal'ord'o en mi'a'j pens'o'j — tumult'o ne'trankvil'ebl'a. Ĉu real'e tiu ĉi pov'is est'i la viv'ant'a Rovena, kiu kontraŭ'is mi'n? Ĉu ĝi pov'is est'i Rovena iel ajn — la hel'e'har'a kaj blu'e'okul'a Lady Rovena Trevanjon el Tremajno? Kial, kial mi dub'is ĝi'n? La bandaĝ'o kuŝ'is pez'e sur la buŝ'o — sed, do, ĉu ĝi ne ebl'e est'is la buŝ'o de la spirant'a Lady el Tremajno? Kaj la vang'o'j — trov'iĝ'is la roz'o'j en ŝi'a'j vang'o'j, sam'e kiel dum ŝi'a tag'mez'o de viv'o — jes, efektiv'e, tiu'j ĉi pov'is est'i la bel'a'j vang'o'j de la viv'ant'a Lady el Tremajno. Kaj la menton'o, kun ĝi'a'j kav'et'o'j, sam'e kiel dum san'ec'o, ĉu tiu ne ver'ŝajn'e est'is la ŝi'a? — sed ĉu ŝi est'is iĝ'int'a pli alt'kresk'a dum ŝi'a mal'san'o? Kia ne'esprim'ebl'a frenez'o mi'n ek'pren'is ĉe tiu pens'o! Unu salt'o, kaj mi ating'is al ŝi'a'j pied'o'j! De'tir'ant'e si'n de mi'a tuŝ'o, ŝi de'fal'ig'is de si'a kap'o, mal'lig'it'a'j'n, la kadavr'ec'a'j'n tuk'o'j'n, kiu'j antaŭ'e ĝi'n mal'liber'ig'is, kaj el'flu'is en la blov'ant'a'n atmosfer'o'n de la ĉambr'o grand'a'j mas'eg'o'j da long'a'j kaj implik'it'a'j har'o'j — ili est'is pli nigr'a'j ol la korv'a'j flug'il'o'j de Nokt'mez'o! Kaj nun mal'rapid'e mal'ferm'iĝ'is la okul'o'j de la figur'o, kiu star'ad'is antaŭ mi. „Jen, do, almenaŭ“, mi kri'eg'is laŭt'voĉ'e, „pov'as mi neniam, mi neniam mi'n tromp'i; ĉi tiu'j est'as la plen'a'j, kaj la nigr'a'j, kaj la brul'ant'a'j okul'o'j — de mi'a perd'it'a am'at'in'o, de la Lady — la lady liĝeja“.

La kastel'o, kiu'n mi'a valet'o[4] kuraĝ'et'is per'fort'e en'ir'i, pli'vol'e ol permes'i ke mi, dum mi'a terur'e vund'it'a stat'o, pas'ig'u nokt'o'n sub'ĉiel'e, est'is unu el tia'j konstru'aĵ'o'j, miks'e mal'lum'a'j kaj grandioz'a'j, kiu'j tiel long'e est'as mal'rid'ant'a'j inter la Apenin'o'j, ne mal'pli fakt'e ol en la imag'o de novel'ist'in'o'j. Ŝajn'is, ke ĝi est'as por'temp'e kaj antaŭ ne'long'e for'las'it'a. Ni loĝ'ig'is ni'n en unu el la plej mal'grand'a'j kaj mal'plej luks'e mebl'it'a'j ĉambr'o'j. Ĝi star'is en for'a tur'et'o de la konstru'aĵ'o. Ĝi'a'j dekoraci'o'j est'is riĉ'a'j, sed ĉifon'it'a'j kaj antikv'a'j. La mur'o'j est'is drapir'it'a'j per teks'tapet'o, kaj ornam'it'a'j per mult'nombr'a'j kaj mult'form'a'j blazon'a'j trofe'o'j, kun'e kun ne'ordinar'a nombr'o da tre vigl'a'j, modern'a'j pentr'aĵ'o'j, en kadr'o'j el riĉ'a or'a arabesk'o. Pri tiu'j ĉi pentr'aĵ'o'j, kiu'j de'pend'is sur la mur'o'j ne nur sur la ĉef'a'j surfac'o'j, sed ankaŭ en mult'a'j niĉ'o'j, kiu'j'n la strang'a arkitektur'o de la kastel'o neces'ig'is — pri tiu'j ĉi pentr'aĵ'o'j mi'a komenc'iĝ'a delirio, ver'ŝajn'e, profund'e est'is interes'ig'int'a mi'n; tiel ke mi ordon'is al Petro, ke li ferm'u la pez'a'j'n kovr'il'o'j'n de la fenestr'o'j — ĉar jam est'is nokt'e — ek'brul'ig'u la meĉ'o'j'n en alt'a kandelabr'o, kiu star'is apud la kap'aĵ'o de mi'a lit'o, kaj dis'met'u larĝ'e la franĝ'it'a'j'n kurten'o'j'n el nigr'a velur'o, kiu'j ĉirkaŭ'is la lit'o'n mem. Mi vol'is, ke li far'u ĉio'n ĉi, por ke mi pov'u mi'n pret'ig'i, se ne por dorm'i, almenaŭ por altern'e pri'medit'i la bild'o'j'n, kaj leg'i et'a'n libr'o'n, kiu'n ni trov'is sur la kap'kusen'o, kaj kiu cel'is ili'n kritik'i kaj pri'skrib'i.

Long'e — long'e mi leg'is — kaj pi'e, ador'em'e mi rigard'ad'is. Rapid'e kaj glor'e la hor'o'j flug'pas'is, kaj la profund'a nokt'mez'o al'ven'is. La pozici'o de la kandelabr'o mal'plaĉ'is al mi, kaj etend'ant'e mal'facil'e mi'a'n man'o'n, pli'vol'e ol ĝen'i mi'a'n dorm'ant'a'n valet'o'n, mi met'is tiu'n tiel'e, ke ĝi ĵet'is si'a'j'n radi'o'j'n pli plen'e sur la libr'o'n.

Sed la ag'o kaŭz'is efekt'o'n tut'e ne'atend'it'a'n. La radi'o'j de la mult'nombr'a'j kandel'o'j (ĉar est'is mult'a'j), nun fal'is en niĉ'o'n de la ĉambr'o, kiu ĝis tiam est'is profund'e ombr'it'a de unu el la lit'stang'o'j. Mi tial vid'is sub bril'a lum'o ne antaŭ'e rimark'it'a'n bild'o'n. Tiu est'is la portret'o de jun'ul'in'o ĵus matur'iĝ'ant'a al vir'in'ec'o. Mi ek'vid'is la pentr'aĵ'o'n rapid'e, kaj tiam ferm'is mi'a'j'n okul'o'j'n. Kial mi far'is tio'n, ne tuj est'is komprebla eĉ por mi'a propr'a percept'o. Sed dum mi'a'j palpebr'o'j rest'is tiel ferm'it'a'j, mi tra'medit'is la kaŭz'o'n, kial mi ferm'is ili'n. Tio est'is impuls'a mov'o por gajn'i la temp'o'n por pri'pens'i — por cert'ig'i mi'n, ke mi'a vid'pov'o ne tromp'is mi'n — por trankvil'ig'i kaj sub'ig'i mi'a'n imag'o'n, por pli sobr'a kaj cert'a rigard'o. Post ne'mult'a'j minut'o'j mi de'nov'e fiks'e rigard'is la pentr'aĵ'o'n.

Ke mi nun vid'as prav'e, mi nek pov'is nek vol'is dub'i; ĉar la unu'a bril'o de la kandel'o'j sur tiu'n kanvas'o'n ŝajn'e est'is for'ig'int'a la rev'a'n sven'o'n, kiu est'is ŝtel'ant'a super mi'a'j'n sent'o'j'n, kaj ek'surpriz'is mi'n tuj al mal'dorm'a viv'o. La portret'o, mi jam est'as dir'int'a, est'is tio de jun'a knab'in'o. Ĝi'n konsist'ig'is nur'a'j kap'o kaj ŝultr'o'j, pentr'it'a'j laŭ tio, kio teknik'e nom'iĝ'as la „vinjet'a“ manier'o; tre laŭ la stil'o de la favor'at'a'j kap'o'portret'o'j de Sully. La brak'o'j, la brust'o, kaj eĉ la fin'o'j de la har'o'j, fand'iĝ'is ne'percept'ebl'e en la mal'preciz'a'n sed profund'a'n ombr'o'n, kiu form'is la fon'o'n de la tut'o. La kadr'o est'is oval'a, riĉ'e or'um'it'a, kaj filigran'it'a laŭ maŭr'a stil'o. Kiel art'verk'aĵ'o neni'o pov'is est'i pli admir'ind'a ol la pentr'aĵ'o mem. Sed ne pov'is est'i la metod'o de la verk'ad'o, nek la ne'mort'a bel'ec'o de la vizaĝ'o tio, kio tiel subit'e kaj tiel energi'e est'is mi'n emoci'int'a.

Mal'plej ebl'e el ĉio ĝi pov'is est'i tio, ke mi'a imag'o, vek'at'e el ĝi'a du'on'dorm'o, erar'e pren'is la kap'o'n por tiu de viv'ant'a person'o. Mi vid'is tuj, ke la strang'ec'o'j de la desegn'o, de la vinjet'ad'o kaj de la kadr'o dev'is tuj for'ig'i tia'n ide'o'n — dev'is mal'help'i eĉ iu'n moment'a'n kred'o'n pri ĝi. Pri'pens'ant'e serioz'e tiu'j'n punkt'o'j'n, mi rest'is, ebl'e, unu hor'o'n, du'on'e sid'ant'e, du'on'e kuŝ'ant'e, kun mi'a rigard'o fiks'it'a al la portret'o. Fin'e, kontent'a pri la ver'a sekret'o de ĝi'a efekt'o, mi re'e kuŝ'iĝ'is en la lit'o. Mi est'is trov'int'a la sorĉ'o'n de la bild'o, ĉar tio est'is la absolut'a viv'simil'ec'o de la esprim'o, kio, unu'e surpriz'ant'e mi'n, fin'e mi'n konfuz'eg'is, sub'ig'is kaj konstern'is. Per profund'a kaj respekt'eg'a solen'ec'o, mi re'met'is la kandelabr'o'n en ĝi'a'n antaŭ'a'n lok'o'n. La kaŭz'o'n de mi'a profund'a agit'iĝ'o tiel kaŝ'int'e al mi'a vid'o, mi avid'e serĉ'is en la libr'o, kiu pri'skrib'is la pentr'aĵ'o'j'n kaj ili'a'j'n histori'o'j'n. Trov'ant'e la numer'o'n, kiu reprezent'is la oval'a'n portret'o'n, mi leg'is la strang'a'j'n, mal'klar'a'j'n vort'o'j'n sekv'ant'a'j'n.

„Ŝi est'is virg'ul'in'o rav'eg'e bel'a, kaj ne pli bel'a ol plen'a je gaj'ec'o. Kaj mal'bon'a la hor'o, kiam ŝi vid'is, kaj ek'am'is, kaj edz'in'iĝ'is kun la pentr'ist'o. Li, pasi'a, studi'em'a, sever'a, kaj jam posed'ant'a edz'in'o'n, si'a'n art'o'n; ŝi, virg'ul'in'o rav'eg'e bel'a, kaj ne pli bel'a ol plen'a je gaj'ec'o; ĉio da ŝi lum'o kaj rid'et'o'j: kaj petol'em'a kiel jun'a cerv'id'in'o: am'ant'a kaj pri'zorg'ant'a ĉio'n: mal'am'ant'a nur la art'o'n, kiu star'is ŝi'a rival'o: tim'ant'a nur la paletr'o'n kaj penik'o'j'n, kaj ali'a'j'n mal'feliĉ'a'j'n instrument'o'j'n, kiu'j for'pren'is de ŝi la vizaĝ'o'n de ŝi'a am'ant'o. Est'is tial terur'a afer'o por tiu ĉi vir'in'et'o aŭd'i la pentr'ist'o'n parol'ant'a pri si'a dezir'o portret'i eĉ si'a'n jun'a'n nov'edz'in'o'n. Sed ŝi est'is humil'a kaj obe'em'a, kaj sid'ad'is mild'e dum mult'a'j semajn'o'j en la mal'lum'a, alt'lok'a, tur'et'a ĉambr'o, kie la lum'o tra'gut'is sur la pal'a'n kanvas'o'n nur de supr'e. Sed li, la pentr'ist'o, trov'is glor'o'n en si'a verk'o, kiu daŭr'is hor'o'n post hor'o, kaj tag'o'n post tag'o. Kaj li est'is pasi'a, kaj sovaĝ'a, kaj melankoli'a vir'o, kiu perd'iĝ'is en rev'o'j; tiel ke li ne vol'is vid'i ke la lum'o, kiu fal'is tiel mort'ec'e en tiu'n sol'ec'a'n ĉambr'o'n, for'ig'as la san'o'n kaj la spirit'o'n de li'a nov'edz'in'o, kiu velk'is vid'ebl'e al ĉiu, nur ne al li. Sed ŝi ankoraŭ rid'et'is kaj ankoraŭ plu, ne'plend'e, ĉar ŝi kompren'is, ke la pentr'ist'o (kiu est'is fam'e kon'at'a) trov'as fervor'a'n kaj brul'ant'a'n plezur'o'n en si'a task'o, kaj labor'as tag'e kaj nokt'e por portret'i ŝi'n, kiu am'is li'n, sed kiu ĉiu'tag'e iĝ'is pli mal'vigl'a kaj mal'fort'a. Kaj ver'e iu'j, kiu'j vid'is la portret'o'n, parol'is pri ĝi'a simil'ec'o per mal'laŭt'a'j vort'o'j, kvazaŭ pri fort'a mir'ind'aĵ'o, kaj pruv'o ne mal'pli pri la pov'o de la pentr'ist'o, ol pri li'a profund'a am'o al ŝi, kiu'n li bild'ig'is tiel super'eg'e bon'e. Sed, post kelk'a temp'o, kiam la verk'aĵ'o al'proksim'iĝ'is al si'a fin'iĝ'o, neni'u est'is en'las'at'a en la tur'et'o'n, ĉar la pentr'ist'o deliriiĝis pro ard'o pri si'a verk'o, kaj mal'oft'e for'turn'is si'a'j'n okul'o'j'n de la kanvas'o, eĉ por rigard'i la vizaĝ'o'n de si'a edz'in'o. Kaj li ne vol'is vid'i, ke la kolor'il'o'j, kiu'n li ŝmir'is sur la kanvas'o'n est'as el'tir'at'a'j el la vang'o'j de ŝi, kiu sid'as apud li. Kaj kiam mult'a'j semajn'o'j est'is for'pas'int'a'j, kaj nur mal'mult'e rest'is far'ot'a, krom unu tuŝ'o sur la buŝ'o, kaj unu nuanc'o sur la okul'o, la spirit'o de la vir'in'et'o de'nov'e flagr'et'is supr'e'n, kvazaŭ la flam'o en la flam'ing'o de lamp'o. Kaj tiam la tuŝ'o est'is don'it'a, kaj la nuanc'o sur'met'it'a, kaj unu moment'o'n la pentr'ist'o star'is en'sorĉ'it'e antaŭ la verk'aĵ'o, kiu'n li est'is kre'int'a: sed la proksim'a'n, dum li ankoraŭ rigard'is, li trem'is kaj tre pal'iĝ'is, kaj kri'ant'e laŭt'voĉ'e: ‚Tio ĉi est'as ja la Viv'o mem!‘ li turn'iĝ'is por rigard'i si'a'n am'at'in'o'n. — Ŝi est'is mort'int'a.

La mil ofend'o'j'n de Fortunat'o mi est'is toler'int'a tiel trankvil'e, kiel mi kapabl'is; sed kiam li risk'is mi'n insult'i, mi ĵur'is mi'n venĝ'i. Vi, kiu tiel plen'e sci'as la natur'o'n de mi'a anim'o, ne supoz'os, tamen, ke mi el'las'is minac'o'n. Ke fin'e mi est'os venĝ'it'a, tio est'is punkt'o definitiv'e decid'it'a — sed la definitiv'ec'o mem, per kio ĝi decid'iĝ'is, for'bar'is ĉi'a'n risk'o'n. Mi ne nur dev'is pun'i, sed ankaŭ pun'i sen'pun'e. Mal'just'aĵ'o est'as ne re'bon'ig'it'a, se pun'o ating'os al la re'bon'ig'ant'o. Ĝi est'as egal'e ne re'bon'ig'it'a, kiam la pun'ant'o mal'sukces'as sent'ig'i si'n kiel tio al tiu, kiu far'is la mal'just'aĵ'o'n.

Dev'as est'i kompren'at'a tio, ke nek per vort'o nek ag'o mi est'is don'int'a al Fortunat'o kaŭz'o'n por dub'i mi'a'n bon'vol'o'n. Mi daŭr'is, kiel mi kutim'is, rid'et'i antaŭ li'a vizaĝ'o, kaj li ne percept'is, ke la rid'et'o nun est'as je la pens'o pri li'a ofer'iĝ'o.

Li posed'is mal'fort'a'n punkt'o'n — tiu ĉi Fortunat'o — kvankam ali'e li est'is vir'o respekt'ind'a kaj eĉ tim'ind'a. Li fier'is pro si'a spert'ul'ec'o pri vin'o. Mal'mult'a'j Ital'o'j hav'as la ver'a'n virtuoz'a'n spirit'o'n. Plej'part'e ili'a entuziasm'o est'as al'pren'it'a por taŭg'i por la temp'o kaj oportun'o — por praktik'i tromp'o'n al la brit'a'j kaj aŭstr'a'j milion'ul'o'j. Pri la pentr'art'o kaj gem'art'o Fortunat'o, sam'e kiel si'a'j sam'land'an'o'j, est'is ĉarlatan'o — sed pri tiu afer'o, mal'nov'a'j vin'o'j, li est'is sincer'a. En tio, mi ne diferenc'is de li esenc'e, mi mem est'is spert'a pri la ital'a'j vin'ber'o-rikolt'o'j, kaj aĉet'is grand'e, kiam ajn mi pov'is.

Ĉirkaŭ krepusk'o, unu tag'o'n dum la plej alt'a frenez'o de la karnaval'a sezon'o, mi renkont'is mi'a'n amik'o'n. Li al'parol'is mi'n per tro'a varm'ec'o, ĉar li mult'o'n est'is trink'int'a. Li port'is ŝerc'ist'a'n vest'o'n. Li hav'is mal'vast'a'n part'strek'it'a'n vest'aĵ'o'n, kaj li'a kap'o kovr'iĝ'is per konus'a ĉap'o kun tint'il'o'j. Mi tiom ĝoj'is vid'i li'n, ke mi pens'is, ke mi neniam fin'os prem'eg'i al li la man'o'n.

Mi dir'is al li: „Kar'a Fortunat'o mi'a, bon'sanĉ'e mi renkont'as vi'n. Kiel rimark'ind'e san'a vi aspekt'as hodiaŭ! Sed mi est'as ricev'int'a barel'o'n da io, kio pretend'as est'i amontilado, kaj mi dub'as.“

„Kio?“ li dir'is, „amontilado? Barel'o'n? Ne'ebl'e! kaj ĝust'e mez'e de la karnaval'o!“

„Mi mem dub'as“, mi respond'is, „kaj mi sufiĉ'e est'is mal'saĝ'a pag'i la plen'a'n amontiladan prez'o'n, ne konsult'int'e vi'n pri l’ afer'o. Vi ne est'is trov'ebl'a, kaj mi tim'is perd'i bon'ŝanc'o'n.“

„Ĉar vi est'as okup'it'a, mi ir'as nun al Lukesio. Se iu posed'as kritik'pov'o'n, tiu est'as li. Li dir'os al mi —“

„Kaj tamen, iu'j mal'saĝ'ul'o'j pretend'as, ke li'a gust'o egal'as al la vi'a.“

„Mi'a amik'o, ne; mi ne intenc'as al'trud'iĝ'i sur vi'a'n bon'kor'ec'o'n. Mi vid'as, ke vi ir'as al rendevu'o. Lukesio —“

„Amik'o mi'a, ne; ne grav'is la rendevu'o, sed grav'as la sever'a mal'varm'um'o, pro kio mi vid'as, ke vi sufer'as. La kel'o'j est'as ne'toler'ebl'e mal'sek'a'j. Ili est'as inkrust'it'a'j per nitr'o.“

„Ni ir'u, malgraŭ tio. La mal'varm'um'o est'as nur'a neni'aĵ'o. Amontilado! Oni est'as tromp'int'a vi'n. Kaj koncern'e Lukesion, li ne pov'as disting'i ŝere'o'n de amontilado.“

Sur'met'ant'e mask'o'n el nigr'a silk'o, kaj tir'ant'e prem'e ĉirkaŭ mi'a korp'o mantel'o'n, mi las'is li'n rapid'ig'i mi'n al mi'a palac'o.

Est'is neni'a serv'ist'o hejm'e; ili est'is for'kur'int'a'j por gaj'iĝ'i pro honor'o de la tag'o. Mi est'is dir'int'a al ili, ke mi ne re'ven'os ĝis la maten'o proksim'a, kaj ordon'int'a sever'e, ke ili ne mov'iĝ'u el la dom'o. Tiu'j ĉi ordon'o'j sufiĉ'is, mi sci'is, cert'ig'i la tuj'a'n mal'aper'o'n de ĉiu'j, kiam mi turn'is al ili mi'a'n dors'o'n.

Mi pren'is el la ing'o'j du torĉ'o'j'n, kaj don'ant'e unu al Fortunat'o, riverenc'ant'e konduk'is li'n tra kelk'a'j ĉambr'ar'o'j al la ark'aĵ'o, kiu en'las'is ni'n en la kel'ar'o'n. Mi pas'is mal'supr'e'n laŭ long'a serpent'a ŝtup'ar'o, pet'ant'e li'n, ke li atent'u dum li sekv'as. Ni ating'is fin'e la fund'o'n de la ŝtup'ar'o, kaj kun'e star'is sur la mal'sek'a ter'o de la katakomb'o'j de la Montresoroj.

La ir'manier'o de mi'a amik'o est'is ŝancel'em'a, kaj la tint'il'o'j sur li'a ĉap'o tint'is dum li paŝ'is.

„Ĝi kuŝ'as pli mal'proksim'e“, mi dir'is, „sed observ'u la blank'a'n kvazaŭ-teks'aĵ'o'n, kiu bril'as sur la mur'o'j de la kavern'o'j.“

Li turn'iĝ'is al mi, kaj rigard'is mi'n per du film'a'j okul'o'j, kiu'j en'hav'is mal'sek'o'n pro ebri'ec'o.

„Nitr'o“, mi respond'is, „kiel long'e vi est'as sufer'int'a pro tiu tus'o?“

„Uh! uh! uh! — uh! uh! uh! — uh! uh! uh! — uh! uh! uh! — uh! uh! uh!“

„Ven'u“, mi dir'is decid'em'e, „ni re'ir'u; vi'a san'o tre valor'as. Vi est'as riĉ'a, respekt'at'a, admir'at'a, am'at'a; vi est'as feliĉ'a, kiel iam mi est'is. Vi est'as vir'o kies mank'o sent'iĝ'us. Pri mi ne grav'as. Ni re'ir'u; vi cert'e mal'san'iĝ'os, kaj mi ne pov'as respond'i tio'n. Krom'e, ekzist'as Lukesio —“

„Sufiĉ'e!“ li dir'is, „tiu ĉi tus'o est'as nur'a neni'aĵ'o; ĝi ne mort'ig'os mi'n. Mi ne mort'os pro tus'o.“

„Ver'e — ver'e“, mi respond'is, „kaj efektiv'e mi ne intenc'is tim'ig'i vi'n ne'neces'e; sed vi dev'us uz'i ĉiu'n taŭg'a'n si'n'gard'o'n. Trink'o da tiu ĉi medoko[6] defend'os ni'n kontraŭ la mal'sek'o.“

Tiam mi romp'is la kol'o'n al botel'o, kiu'n mi tir'is el long'a vic'o da sam'aĵ'o'j kuŝ'ant'a'j sur la ter'o.

Li lev'is ĝi'n al si'a'j lip'o'j kun rid'et'aĉ'o. Li paŭz'is kaj balanc'is la kap'o'n al mi familiar'e, dum li'a'j tint'il'o'j tint'is.

„Mi trink'as“, li dir'is, „al la en'ter'ig'it'o'j, kiu'j ripoz'as ĉirkaŭ ni.“

„La Montresoroj“, mi respond'is, „est'is grand'a kaj mult'nombr'a famili'o.“ — „Mi forges'is vi'a'n blazon'o'n.“

„Grand'eg'a hom'a pied'o or'a, en kamp'o lazur'a; la pied'o sub'prem'as serpent'o'n furioz'a'n, kies dent'o'j est'as en'fiks'it'a'j en la kalkan'o.“ — „Kaj la mot'o?“

La vin'o bril'et'is en li'a'j okul'o'j, kaj la tint'il'o'j tint'is. Mi'a imag'o varm'iĝ'is pro la medoko. Ni est'is pas'int'a'j inter mur'o'j el amas'ig'it'a'j ost'o'j, kun barel'o'j kaj barel'eg'o'j inter'miks'it'a'j, en la plej intern'a'j'n lok'o'j'n de la katakomb'o'j. Mi de'nov'e paŭz'is, kaj tiu'n ĉi foj'o'n prov'e ek'pren'is Fortunat'o'n je la brak'o, super la kubut'o.

„La nitr'o“, mi dir'is, „vid'u kiel ĝi pli'iĝ'as. Ĝi pend'as kiel musk'o de la kel'o'j. Ni star'as sub la river'lit'o. La gut'o'j da mal'sek'o flu'et'as sur la ost'o'j'n. Ven'u, ni re'ir'u antaŭ ol tro'mal'fru'iĝ'as. Vi'a tus'o —“

„Ĝi est'as neni'aĵ'o“, li dir'is, „ni antaŭ'e'n'ir'u! Sed unu'e, ali'a trink'o de la medoko!“

Mi romp'is kaj don'is al li botel'o'n da De Grâve. Li ĝi'n mal'plen'ig'is dum unu spir'o. Li'a'j okul'o'j ek'bril'is per sovaĝ'a lum'o. Li rid'is, kaj ĵet'is supr'e'n la botel'o'n per gest'o, kiu'n mi ne kompren'is.

„Vi ne est'as el la framason'o'j?“ — „Jes, jes“, mi dir'is, „jes, jes.“

„Don'u sign'o'n.“ — „Jen ĝi“, mi respond'is, el'tir'ant'e trul'o'n[7] el sub la fald'o'j de mi'a mantel'o.

„Vi ŝerc'as“, li ek'kri'is, salt'ant'e kelk'a'j'n paŝ'o'j'n post'e'n, „sed ni ir'u al la amontilado.“

„Konsent'it'e“, mi dir'is, re'met'ant'e la il'o'n sub la mantel'o'n, kaj re'e prezent'ant'e al li mi'a'n brak'o'n. Li apog'is si'n sur ĝi pez'e; ni re'komenc'is ni'a'n promen'o'n por serĉ'i la amontiladon. Ni tra'pas'is ar'o'n da mal'alt'a'j ark'aĵ'o'j, mal'supr'e'n'ir'is, pas'is plu'e'n, kaj, de'nov'e mal'supr'e'n'ir'ant'e, al'ven'is en profund'a'n kript'o'n, en kiu la mal'pur'ec'o de la aer'o ig'is ni'a'j'n torĉ'o'j'n pli'vol'e sub'brul'i ol flam'i.

Ĉe la plej mal'proksim'a fin'o de la kript'o aper'is ali'a, mal'pli vast'a. Ĝi'a'j mur'o'j est'is intern'e kovr'it'a'j per hom'a'j rest'aĵ'o'j, amas'ig'it'a'j ĝis la volb'o super ni, laŭ la metod'o en la grand'a'j katakomb'o'j de Parizo. Tri flank'o'j de tiu ĉi intern'a kript'o trov'iĝ'is ornam'it'a'j tiu'manier'e. De la kvar'a la ost'o'j est'is de'ĵet'it'a'j, kaj kuŝ'is miks'e sur la ter'o, form'ant'e ĉe unu lok'o amas'o'n iom grand'a'n. Intern'e de la mur'o tiel mal'kovr'it'a pro la de'lok'iĝ'o de la ost'o'j, ni vid'is pli intern'a'n alkov'o'n, profund'a'n je ĉirkaŭ kvar fut'o'j, larĝ'a'n je tri, kaj alt'a'n je ses ĝis sep. Ĝi ŝajn'is est'i konstru'it'a por neni'u special'a util'o, sed form'is nur'e la inter'spac'o'n inter du el la kolos'a'j sub'ten'il'o'j de la plafon'o de la katakomb'o'j, kaj est'is en'ferm'it'a mal'antaŭ'e per unu el ili'a'j ĉirkaŭ'lim'ig'ant'a'j mur'o'j el solid'a granit'o.

Sen'frukt'e Fortunat'o, lev'ant'e si'a'n nebul'a'n torĉ'o'n, pen'is spion'i en la profund'o'n de la alkov'o. Ĝi'a'n fin'o'n la mal'vigl'a lum'o ne ebl'ig'is al ni vid'i.

„Antaŭ'e'n“, mi dir'is, „tie ĉi kuŝ'as la amontilado. Kaj pri Lukesio —“

„Li est'as mal'kler'ul'o“, inter'romp'e dir'is mi'a amik'o, paŝ'ant'e mal'firm'e antaŭ'e'n, dum mi sekv'is rekt'e post li'a'j kalkan'o'j. Post unu moment'o li est'is ating'int'a al la fin'o de la niĉ'o, kaj, trov'ant'e plu'a'n antaŭ'e'n'ir'o'n mal'help'at'a de la rok'o, star'ad'is stult'e konfuz'eg'it'a. Plu'a'n moment'o'n, kaj mi est'is katen'int'a li'n al la granit'o. En ĝi'a surfac'o trov'iĝ'is du fer'a'j najl'kramp'o'j, mal'proksim'a'j je ĉirkaŭ du fut'o'j unu de la ali'a, horizont'e. De unu el tiu'j ĉi de'pend'is mal'long'a ĉen'o, de la ali'a pend'serur'o. Ĵet'ant'e la ĉen'er'o'j'n ĉirkaŭ li'a tali'o, est'is la labor'o de ne'mult'a'j sekund'o'j fiks'i ĝi'n. Li est'is tro konstern'it'a rezist'i mi'n. El'tir'ant'e la ŝlos'il'o'n, mi paŝ'is post'e'n el la alkov'o.

„Pas'ig'u vi'a'n man'o'n“, mi dir'is, „trans la mur'o'n. Vi ne pov'as ne sent'i la nitr'o'n. Efektiv'e ĝi est'as tre mal'sek'a. Unu foj'o'n ankoraŭ las'u mi'n pet'eg'i, ke ni re'ven'u. Ne? Do, mi dev'as nepr'e for'las'i vi'n. Sed unu'e, mi dev'as far'i por vi ĉiu'n et'a'n serv'o'n, kiu'n mi kapabl'as“.

„La amontilado?“ ek'dir'is mi'a amik'o, ne ankoraŭ ven'int'e el si'a mir'eg'o. — „Cert'e“, mi respond'is, „la amontilado“.

Dir'ant'e tiu'j'n vort'o'j'n, mi klopod'is ĉe la amas'o da ost'o'j, pri kiu'j antaŭ'e mi parol'is. Ĵet'ant'e ili'n flank'e'n, mi baldaŭ mal'kovr'is kvant'o'n da konstru'a ŝton'o kaj morter'o. Per tiu'j material'o'j, kaj per help'o de mi'a trul'o, mi komenc'is vigl'e mur'en'ferm'i la en'ir'ej'o'n de la niĉ'o.

Apenaŭ mi est'is mason'int'a la unu'a'n vic'o'n de la ŝton'o'j, kiam mi rimark'is, ke la ebri'ec'o de Fortunat'o grand'a'mezur'e est'as for'iĝ'int'a. La plej fru'a'n ide'o'n mi ricev'is pri tio per mal'laŭt'a ĝem'a kri'o el la profund'o de la alkov'o. Ĝi ne est'is la kri'o de ebri'ul'o. Okaz'is post'e long'a kaj obstin'a silent'o. Mi mason'is la du'a'n vic'o'n, kaj la tri'a'n, kaj la kvar'a'n; kaj tiam mi aŭd'is furioz'a'n vibr'ig'ad'o'n de la ĉen'o. La bru'o daŭr'is kelk'a'j'n minut'o'j'n, dum kiu'j, por ke mi pov'u aŭskult'i ĝi'n kun pli da kontent'o, mi ĉes'is labor'i kaj sid'iĝ'is sur la ost'o'j'n. Kiam fin'e la tint'eg'o ĉes'is, mi re'pren'is la trul'o'n kaj fin'is ne'inter'romp'it'e la kvin'a'n, la ses'a'n kaj la sep'a'n vic'o'j'n. La mur'o nun est'is preskaŭ je la nivel'o de mi'a brust'o. Mi de'nov'e paŭz'is, kaj, ten'ant'e la torĉ'o'j'n trans la mason'aĵ'o'n, ĵet'is kelk'a'j'n mal'fort'a'j'n radi'o'j'n sur la figur'o'n intern'e.

Seri'o da laŭt'a'j kaj akr'a'j kri'eg'o'j, krev'ant'e subit'e de la gorĝ'o de la katen'it'a form'o, ŝajn'is ŝov'i mi'n mal'antaŭ'e'n fort'eg'e. Dum mal'long'a moment'o mi hezit'is — mi trem'is. El'ing'ig'ant'e mi'a'n rapir'o'n, mi komenc'is serĉ'i per ĝi ĉirkaŭ la alkov'o; sed pri'pens'o dum minut'o mi'n re'cert'ig'is. Mi met'is la man'o'n sur la solid'a'n struktur'o'n de la katakomb'o'j, kaj mi'n sent'is kontent'ig'it'a. Mi real'proksim'iĝ'is al la mur'o. Mi respond'is al la ek'kri'o'j de li, kiu bru'eg'is. Mi re'son'is — mi help'is — mi super'is ili'n kvant'e kaj fort'e. Mi far'is tio'n, kaj la kri'ant'o silent'iĝ'is.

Est'is nun nokt'mez'o, kaj mi'a task'o est'is fin'iĝ'ant'a. Mi est'is far'int'a la ok'a'n, la naŭ'a'n kaj la dek'a'n vic'o'j'n. Mi est'is fin'int'a part'o'n el la last'a, la dek'unu'a; rest'is nur unu ŝton'o por est'i en'met'at'a kaj en'morter'at'a. Mi barakt'is kun ĝi'a pez'o; mi met'is ĝi'n part'e en la dezir'at'a'n pozici'o'n. Sed nun ven'is el la niĉ'o mal'laŭt'a rid'o, kiu rekt'ig'is la har'o'j'n sur mi'a kap'o. Ĝi sekv'iĝ'is per mal'ĝoj'a voĉ'o, kiu'n mi mal'facil'e re'kon'is kiel tiu de la nobel'a Fortunat'o. La voĉ'o dir'is:

„Ha! ha! ha! — hi! hi! — tre'eg'e bon'a ŝerc'o — tre'eg'e bon'a. Ni hav'os mult'a'j'n gaj'a'j'n rid'o'j'n pri ĝi ĉe la palac'o. Hi! hi! hi! — kun ni'a vin'o — hi! hi! hi!“

„Hi! hi! hi! — hi! hi! hi! — jes, la amontilado. Sed ĉu ne iĝ'as mal'fru'e? Ĉu ili ne atend'os ni'n ĉe la palac'o, la sinjor'in'o Fortunat'o kaj la ceter'o'j? Ni for'ir'u“. — „Jes“, mi dir'is, „ni for'ir'u“.

„Pro la am'o de Di'o, Montresoro!“ — „Jes“, mi dir'is, „pro la am'o de Di'o!“

Sed mi aŭskult'is sen'frukt'e por respond'o al tiu'j ĉi vort'o'j. Mi sen'pacienc'iĝ'is. Mi vok'is laŭt'e:

„Fortunat'o!“ — Ankoraŭ neni'a respond'o. Mi en'puŝ'is la torĉ'o'n tra la rest'ant'a tru'o, kaj ĝi'n las'is fal'i intern'e'n. Ven'is respond'e nur tint'o de la tint'il'o'j. Mi'a kor'o naŭz'iĝ'is — pro la mal'sek'ec'o de la katakomb'o'j. Mi rapid'is fin'i mi'a'n labor'o'n. Mi per'fort'is la last'a'n ŝton'o'n en ĝi'a'n pozici'o'n, mi en'morter'is ĝi'n. Kontraŭ la nov'a mason'aĵ'o mi amas'ig'is la mal'nov'a'n remparton el ost'o'j. Dum du'on'a jar'cent'o neni'u mort'em'ul'o est'as tuŝ'int'a ili'n.

La rakont'ar'o de la hieraŭ'a nokt'o est'is est'int'a iom tro'a por mi'a'j nerv'o'j. Mi sufer'is terur'a'n kap'dolor'o'n kaj est'is tre'eg'e dorm'em'a. Anstataŭ el'ir'i, tial, por pas'ig'i la vesper'o'n kiel mi antaŭ'e intenc'is, mi opini'is, ke mi ne pov'as far'i pli saĝ'a'n ag'o'n ol nur manĝ'i plen'buŝ'o'n da nokt'manĝ'o, kaj ir'i tuj por en'lit'iĝ'i.

Mal'pez'a nokt'manĝ'o, kompren'ebl'e. Mi tre ŝat'as kimr'a'n kunikl'o'n[8]. Pli ol unu funt'o sam'temp'e, tamen, ebl'e ne est'as ĉiam konsil'ind'a. Sed ne pov'as ekzist'i ia grav'a kial'o kontraŭ du. Kaj cert'e inter du kaj tri kuŝ'as simpl'a unu'o da diferenc'o. Mi kuraĝ'et'is, ebl'e, manĝ'i kvar. Mi'a edz'in'o persist'e dir'as, ke kvin, sed evident'e ŝi konfuz'as du tre apart'a'j'n afer'o'j'n. La abstrakt'a'n nombr'o'n kvin mi volont'e konfes'os, sed konkret'e ĝi rilat'as botel'o'j'n da brun'a staŭto[9] sen kiu, kiel spic'aĵ'o, oni dev'as tut'e evit'i kimr'a'n kunikl'o'n.

Tiel fin'int'e ŝpar'em'a'n manĝ'o'n kaj sur'met'int'e mi'a'n nokt'ĉap'o'n, kun la seren'a esper'o ĝu'i ĝi'n ĝis tag'mez'o la proksim'a'n tag'o'n, mi met'is la kap'o'n sur la kap'kusen'o'n, kaj, per help'o de bon'eg'a konscienc'o, tuj profund'e ek'dorm'is.

Sed kiam ajn est'as plen'um'it'a'j la esper'o'j de l’ hom'ar'o? Mi cert'e ne est'is el'las'int'a mi'a'n tri'a'n ronk'o'n, kiam okaz'is furioz'a tint'ad'o ĉe la strat'pord'a sonor'il'et'o, kaj post'e, sen'pacienc'a frap'ad'o ĉe la frap'il'o, kiu mi'n vek'is tuj. Unu moment'o'n post'e, dum mi ankoraŭ frot'is al mi la okul'o'j'n, mi'a edz'in'o puŝ'is antaŭ mi'a'n vizaĝ'o'n leter'et'o'n de mi'a mal'nov'a amik'o, D-ro Pro'honor'o. Ĝi tekst'is jen'e:

Kiam mi ating'is al la „Pro'honor'o“, mi ek'opini'is, ke mi est'as tiel mal'dorm'a, kiel vir'o bezon'as. Mi salt'is el la lit'o ekstaz'e, renvers'ant'e ĉio'n dum'voj'e, vest'is mi'n je rapid'ec'o ver'e mir'ind'a kaj sur'voj'iĝ'is, kiel ebl'e plej rapid'kur'e, al la doktor'o.

Al'ven'int'e, mi trov'is tre avid'a'n ar'o'n kun'ven'int'a. Ili mi'n atend'is tre mal'pacienc'e; la mumi'o kuŝ'is sur la manĝ'o'tabl'o, kaj, tuj kiam mi en'ir'is, la ekzamen'o komenc'iĝ'is.

Ĝi est'is unu el par'o al'port'it'a, antaŭ kelk'a'j jar'o'j, de kapitan'o Artur'o Sabropoŝo, kuz'o de Pro'honor'o, el tomb'o apud Elejtiaso en la Libjaj mont'eg'o'j, je sufiĉ'a distanc'o super Tebo, laŭ la Nil'o. La grot'o'j ĉe tiu ĉi lok'o, kvankam mal'pli grandioz'a'j ol la teba'j tomb'o'j, est'as pli interes'a'j pro tio, ke ili don'as pli da ilustr'aĵ'o'j pri la privat'a viv'o de la antikv'a'j egipt'an'o'j. La ĉambr'o, el kiu ni'a specimen'o port'iĝ'is, oni dir'as, est'is tre riĉ'a je tia'j ilustr'aĵ'o'j — la mur'o'j star'ant'a'j plen'e kovr'it'a'j per fresk'o'pentr'aĵ'o'j kaj barelief'o'j; dum statu'o'j, vaz'o'j, kaj mozaik'aĵ'o'j laŭ riĉ'a'j desegn'o'j montr'is la riĉ'o'n de la mort'int'o.

La trezor'o est'is de'met'it'a en la muze'o'n preciz'e sam'stat'e kiel kapitan'o Sabropoŝo ĝi'n trov'is — t. e., el la ĉerk'o neni'o est'is el'pren'it'a. Dum ok jar'o'j ĝi tiel est'is star'int'a sub'ig'it'a nur ekster'e al publik'a ekzamen'o. Ni hav'is nun, sekv'e, la komplet'a'n mumi'o'n dispon'ebl'a; kaj por tiu'j, kiu'j sci'as, kiel tre mal'oft'e ne'pri'rab'it'a antikv'aĵ'o ating'as al ni'a land'o, evident'iĝ'os tuj ke ni posed'is grand'a'n kaŭz'o'n por ni'n gratul'i pri ni'a bon'fortun'o.

Al'proksim'iĝ'ant'e al la tabl'o, mi vid'is sur ĝi grand'a'n skatol'o'n aŭ kest'o'n, long'a'n je preskaŭ sep fut'o'j kaj larĝ'a'n je ebl'e tri, sur du kaj du'on'a fut'o'j da alt'ec'o. Ĝi est'is oblong'a, ne ĉerk'o'form'a. La material'o, ni unu'e supoz'is, est'as lign'o platan'acer'a, sed, tranĉ'ant'e en ĝi'n, ni trov'is ke ĝi est'as karton'o, aŭ pli korekt'e paper'maĉ'aĵ'o, far'it'a el papirus'o. Ĝi est'is dens'e ornam'it'a per pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j funebr'a'j'n scen'o'j'n kaj ali'a'j'n mal'ĝoj'a'j'n tem'o'j'n — inter'sem'it'a'j inter kiu'j, laŭ ĉiu spec'o de pozici'o, est'is cert'a'j seri'o'j da hieroglif'a'j skrib'sign'o'j, intenc'it'a'j sen'dub'e por la nom'o de la mort'int'o. Bon'fortun'e, sinjor'o Glidono ĉe'est'is ĉe ni'a afer'o, kaj li sen mal'facil'ec'o traduk'is la liter'o'j'n, kiu'j est'is nur fonetik'a'j, kaj prezent'is la vort'o'n „Ĉioeraro“.

Ni mal'facil'e mal'ferm'is tiu'n ĉi kest'o'n, ne difekt'ant'e ĝi'n; sed, fin'e el'far'int'e la task'o'n, ni trov'is du'a'n, ĉerk'o'form'a'n kaj mult'e mal'pli grand'a'n ol la ekster'a, sed simil'a'n al ĝi en ĉiu ali'a rilat'o. La inter'spac'o inter la du est'is plen'ig'it'a per rezin'o, kiu iu'grad'e est'is difekt'int'a la kolor'o'j'n de la intern'a kest'o.

Mal'ferm'ant'e tiu'n ĉi (kio'n ni far'is tut'e facil'e) ni al'ven'is al tri'a kest'o, ankaŭ ĉerk'o'form'a, kaj diferenc'a de la du'a neniel, escept'e pri ĝi'a material'o, kiu est'is cedr'o, kaj ankoraŭ el'send'is la kurioz'a'n kaj fort'e arom'a'n odor'o'n de tiu lign'o. Inter la du'a kaj la tri'a kest'o'j ne trov'iĝ'is iu inter'spac'o — la unu akurat'e sid'is en la ali'a.

For'ig'ant'e la tri'a'n kest'o'n ni trov'is kaj el'pren'is la mumi'o'n mem. Ni est'is ekspekt'int'a'j trov'i ĝi'n, kiel ordinar'e, volv'it'a per mult'a'j vind'aĵ'o'j aŭ bandaĝ'o'j el lin'tol'o; sed, anstataŭ tiu'j ĉi, ni trov'is spec'o'n de ing'o, far'it'a el papirus'o kaj kovr'it'a per tavol'o el gips'o, dik'e or'um'it'a kaj pentr'it'a. La pentr'aĵ'o'j prezent'is tem'o'j'n rilat'a'j'n al la divers'a'j supoz'it'a'j dev'o'j de la anim'o, kaj ĝi'a prezent'ad'o al kelk'a'j di'aĵ'o'j, kun'e kun numer'a'j ident'a'j hom'a'j figur'o'j, intenc'it'a'j tre kred'ebl'e kiel portret'o'j de la balzamit'o.

Etend'iĝ'ant'e de la kap'o ĝis la pied'o'j trov'iĝ'is kolon'a, aŭ vertikal'a sur'skrib'aĵ'o el fonetik'a'j hieroglif'o'j, don'ant'e de'nov'e li'a'j'n nom'o'n kaj titol'o'j'n, kaj la nom'o'j'n kaj titol'o'j'n de li'a'j parenc'o'j. Ĉirkaŭ la kol'o tiel'e en'ing'ig'it'a est'is kol'um'o el cilindr'a'j vitr'a'j er'o'j, divers'e kolor'ig'it'a'j kaj tia'manier'e aranĝ'it'a'j, ke ili form'is bild'o'j'n de di'aĵ'o'j, de la skarab'o ktp., kun'e kun la flug'il'hav'a globus'o. Ĉirkaŭ la tali'o trov'iĝ'is simil'a kol'um'o aŭ zon'o.

De'pren'int'e la papirus'o'n ni trov'is la karn'o'n bon'eg'e konserv'it'a kun neni'u percept'ebl'a odor'o. La kolor'o est'is ruĝ'et'a. La haŭt'o est'is mal'mol'a, glat'a kaj bril'et'a. La dent'o'j kaj la har'o'j trov'iĝ'is bon'stat'a'j. La okul'o'j (ŝajn'e) est'is for'ig'it'a'j, kaj anstataŭ'ig'it'a'j per vitr'a'j okul'o'j, kiu'j est'is tre bel'a'j kaj mir'ind'e viv'o'simil'a'j, escept'ant'e ili'a'n iom tro fiks'it'a'n rigard'eg'o'n. La fingr'o'j kaj la ung'o'j est'is bril'e or'um'it'a'j.

Sinjor'o Glidono opini'is, pro la ruĝ'ec'o de la epiderm'o, ke la balzam'ad'o est'is efektiv'ig'it'a tut'e per asfalt'o, sed skrap'ant'e la surfac'o'n per ŝtal'a il'o, kaj ĵet'ant'e en la fajr'o'n iom de la pulvor'o tiel form'it'a, la arom'o'n de kamfor'o kaj ali'a'j dolĉ'e odor'a'j gum'o'j ni rimark'is.

Ni serĉ'is tre zorg'em'e sur la kadavr'o la kutim'a'j'n mal'ferm'aĵ'o'j'n, tra kiu'j oni el'tir'is la intest'o'j'n, sed, ni'a'mir'e, ni neniu'n pov'is trov'i. Neni'u membr'o el la ĉe'est'ant'ar'o en tiu temp'o sci'is, ke komplet'a'j'n, aŭ ne mal'ferm'it'a'j'n mumi'o'j'n oni sufiĉ'e oft'e renkont'as. La cerb'o kutim'e est'is el'tir'at'a tra la naz'o, la intest'o'j tra tranĉ'o en la flank'o; la kadavr'o'n tiam ili raz'is, lav'is kaj sal'is, kaj post'e kuŝ'ig'is flank'e dum kelk'a'j semajn'o'j, ĝis la real'a balzam'ad'a proced'o komenc'iĝ'is.

Ĉar neni'a sign'o de mal'ferm'aĵ'o est'is trov'ebl'a, D-ro Pro'honor'o est'is pret'ig'int'a si'a'j'n instrument'o'j'n por sekci'ad'o, kiam mi rimark'is, ke est'as post la du'a hor'o. Sekv'e, ni inter'konsent'is prokrast'i la intern'a'n ekzamen'o'n ĝis la proksim'a vesper'o, kaj ni est'is dis'iĝ'ont'a'j ĝis're'vid'e, kiam iu sugest'is unu–du eksperiment'o'j'n per la voltaika pil'o.

La al'met'ad'o de elektr'o al mumi'o mal'plej'e tri- ĝis kvar'mil'jar'a est'is ide'o, se ne tre saĝ'a, almenaŭ sufiĉ'e ne'ordinar'a, kaj ni ĉiu'j aprob'is ĝi'n tuj. Proksim'um'e unu dek'on'o serioz'e, kaj naŭ dek'on'o'j ŝerc'e, ni aranĝ'is bateri'o'n en la stud'ej'o de la doktor'o kaj tie'n port'is la egipt'an'o'n.

Nur post mult'e da labor'o ni sukces'is nud'ig'i kelk'a'j'n part'o'j'n de la tempi'a muskol'o, kiu ŝajn'is mal'pli ŝton'e rigid'a ol ali'a'j part'o'j de la korp'o, sed kiu, kiel ni atend'is, kompren'ebl'e, ne montr'is i'a'n galvan'a'n sent'em'ec'o'n, kiam ni tuŝ'ig'is ĝi'n al la elektr'a faden'o. Tiu ĉi, la unu'a prov'o, ŝajn'is decid'ig'a, kaj, kun kor'a rid'o je ni'a propr'a absurd'ec'o, ni est'is dir'ant'a'j bon'a'n nokt'o'n reciprok'e, kiam mi'a'j okul'o'j, okaz'e ek'vid'ant'e tiu'j'n de la mumi'o, far'iĝ'is tuj fiks'it'a'j tie pro mir'eg'o. Mi'a mal'long'a ek'rigard'o, fakt'e, sufiĉ'is cert'ig'i mi'n, ke la okul'o'j, kiu'j'n ni ĉiu'j kred'is est'is el vitr'o, kaj kiu'j unu'e est'is rimark'ind'a'j pro cert'a strang'a rigard'eg'o, nun est'as tiom kovr'it'a'j per la palpebr'o'j, ke nur mal'grand'a part'o de la tun'ic'a albugine'a rest'as vid'ebl'a.

Per kri'o mi atent'ig'is al la ali'a'j la fakt'o'n, kaj tuj ĝi evident'iĝ'is por ĉiu.

Mi ne vol'as dir'i, ke mi est'is tim'a pri la fenomen'o, ĉar „tim'a“ est'as, rilat'e mi'n, ne preciz'e la vort'o. Est'as ebl'e tamen, ke, sen la brun'a staŭto, mi pov'us est'i iom tim'em'a. Pri la ceter'o de la ar'o, ili efektiv'e ne pen'is kaŝ'i la komplet'a'n tim'o'n, kiu ili'n posed'is. D-ro Pro'honor'o est'is hom'o kompat'ind'a. Sinjor'o Glidono, per iu kurioz'a metod'o, si'n mal'aper'ig'is. Sinjor'o Silk'o Bukinhamo, mi opini'as, apenaŭ est'os sufiĉ'e sen'hont'a ne'i, ke li ir'is, ramp'ant'e, sub la tabl'o'n.

Post la unu'a mir'ig'a ŝok'o, tamen, ni decid'is, kiel natur'a afer'o, tuj eksperiment'i plu. Ni'a proced'o nun direkt'iĝ'is kontraŭ la dik'fingr'o de la dekstr'a pied'o. Ni far'is tranĉ'et'o'n super la ekster'o de la ost'o ekster'a sesamoideum pol'lic'is pedis, kaj tiel trov'is la radik'o'n de la abductor-muskol'o. Re'aranĝ'ant'e la bateri'o'n, ni nun flu'ig'is la elektr'o'n tra la tranĉ'it'a'j nerv'o'j, kaj, per mov'o ekstrem'e viv'simil'a, la mumi'o unu'e tir'is supr'e'n si'a'n dekstr'a'n genu'o'n, ĝis ĝi preskaŭ tuŝ'is la ventr'o'n, kaj tiam, rekt'ig'ant'e la membr'o'n per ne'koncept'ebl'a fort'eg'o, don'is pied'frap'o'n al D-ro Pro'honor'o, kiu efik'is paf'i tiu'n sinjor'o'n, kiel sag'o el paf'ark'o, tra la fenestr'o en la strat'o'n mal'supr'e.

Ni el'rapid'is amas'e por en'port'i la rest'aĵ'o'j'n de la viktim'o, sed feliĉ'e renkont'is li'n sur la ŝtup'ar'o, supr'e'n'ir'ant'a'n per ne'klar'ig'ebl'a rapid'ec'o, plen'a'n je la plej ard'a filozofi'o, kaj pli ol io impres'it'a'n pri la neces'o daŭr'ig'i ni'a'j'n eksperiment'o'j'n per rigor'o kaj fervor'o.

Laŭ li'a konsil'o, sekv'e, ni tuj far'is profund'a'n tru'o'n en la naz'pint'o de la subjekt'o, dum la doktor'o mem, per fort'eg'a'j man'o'j, tir'is ĝi'n al subit'a kontakt'o kun la elektr'a faden'o.

Moral'e kaj fizik'e — figur'e kaj absolut'e — la efekt'o est'is elektr'a. Unu'e, la kadavr'o mal'ferm'is la okul'o'j'n kaj palpebr'um'is rapid'e kelk'a'j'n minut'o'j'n, kiel sinjor'o Barnes en la pantomim'o; du'e ĝi tern'is; tri'e ĝi si'n lev'is; kvar'e ĝi sving'is la pugn'o'n antaŭ la vizaĝ'o de D-ro Pro'honor'o; kvin'e si'n turn'ant'e al sinjor'o'j Glidono kaj Bukinhamo, ĝi ili'n al'parol'is, per tre bon'a egipta lingv'aĵ'o, jen'e:

„Mi dev'as dir'i, sinjor'o'j, ke vi'a kondut'o tiom surpriz'as, kiom dolor'ig'as mi'n. Pri D-ro Pro'honor'o neni'o'n pli bon'a'n mi atend'is; li est'as kompat'ind'a et'a gras'a mal'saĝ'ul'o, kiu ne sci'as pli bon'a'n kondut'o'n. Mi pardon'as kaj kompat'as li'n. Sed vi, sinjor'o Glidono — kaj vi, Silk'o — kiu'j est'as vojaĝ'int'a'j kaj loĝ'int'a'j en Egipt'uj'o ĝis oni pov'as imag'i ke vi nask'iĝ'is tie, — vi, mi dir'as, kiu'j tiom rest'is inter ni, ke vi parol'as egipte egal'e bon'e, mi'a'opini'e, kiel vi skrib'as vi'a'n naci'a'n lingv'o'n — vi, kiu'j'n oni ĉiam rigard'as kiel la firm'a'j'n amik'o'j'n de mumi'o'j — mi real'e atend'is pli ĝentil'a'n kondut'o'n de vi. Kio'n mi pov'as pens'i pri tio, ke vi star'is apud'e kviet'e, kaj rigard'is mi'n tiel mal'bon'e traktat'a'n? Kio'n mi dev'as supoz'i pri tio, ke vi permes'is al iu ajn aĉ'ul'o sen'ig'i mi'n de mi'a'j ĉerk'o'j kaj mi'a'j vest'aĵ'o'j, sub tiu ĉi tre'eg'e mal'varm'a klimat'o? Laŭ kiu vid'punkt'o (mal'mult'vort'e) dev'as mi rigard'i vi'a'n help'ad'o'n kaj sub'ten'ad'o'n al tiu sen'valor'a fripon'et'o, D-ro Pro'honor'o, kiam li tir'is al mi la naz'o'n?“

Oni supoz'us, sen'dub'e, ke, aŭd'ant'e tiu'n ĉi parol'o'n sub tia'j cirkonstanc'o'j, ni ĉiu'j aŭ ir'is rekt'e tra la pord'o, aŭ histeri'iĝ'is fort'eg'e, aŭ sven'is kun'e. Unu el tiu'j ĉi est'is cert'e atend'ebl'a. Efektiv'e iu'j kaj ĉiu'j ĉi spec'o'j de kondut'o est'us tre kontent'ig'e sekv'at'a'j. Kaj cert'e mi ne sci'as, kiel aŭ kial ni sekv'is nek unu nek la ali'a'j'n. Sed ebl'e la ver'a kial'o est'as trov'ebl'a en la spirit'o de la temp'o, kiu ag'as tut'e laŭ la regul'o de la mal'o, kaj est'as nun kutim'e konfes'at'a, kiel la solv'o de ĉiu spec'o de paradoks'o kaj ne'ebl'aĵ'o. Aŭ ebl'e, malgraŭ ĉio, nur la ekstrem'e natur'a kaj mal'fantazi'a mien'o de la mumi'o el'pren'is i'a'n terur'o'n el li'a'j vort'o'j. Kiel ajn tio pov'is est'i, la fakt'o'j est'as klar'a'j, ke neni'u membr'o de ni'a ar'o montr'is iu'n tre apart'a'n tim'o'n, aŭ ŝajn'is opini'i, ke io est'as tre special'e erar'int'a.

Mi'a'part'e mi konvink'iĝ'is, ke ĉio est'as bon'a, kaj mi nur paŝ'is flank'e'n el la ating'o de li'a'j pugn'o'j. D-ro Pro'honor'o met'is si'a'j'n man'o'j'n en si'a'j'n pantalon'a'j'n poŝ'o'j'n, rigard'is fiks'e la mumi'o'n, kaj tre'eg'e ruĝ'iĝ'is je la vizaĝ'o. Sinjor'o Glidono kares'is si'a'j'n vang'har'o'j'n kaj tir'is la kol'um'o'n de si'a ĉemiz'o. Sinjor'o Bukinhamo mal'alt'ig'is si'a'n kap'o'n kaj met'is si'a'n dekstr'a'n dik'fingr'o'n en la mal'dekstr'a'n angul'o'n de si'a buŝ'o.

La egipt'an'o li'n rigard'is sever'vizaĝ'e kelk'a'j'n minut'o'j'n, kaj fin'e, kun rikan'o dir'is:

„Kial vi ne parol'as, sinjor'o Bukinhamo? ĉu aŭ ne vi aŭd'is tio'n, kio'n mi demand'is? Bon'vol'e el'pren'u vi'a'n dik'fingr'o'n el la buŝ'o.“

Sinjor'o Bukinhamo, je tio ĉi iom salt'et'is, el'pren'is si'a'n dekstr'a'n dik'fingr'o'n el la mal'dekstr'a angul'o de si'a buŝ'o, kaj, por kompens'o, en'met'is si'a'n mal'dekstr'a'n dik'fingr'o'n en la dekstr'a'n angul'o'n de la jam menci'it'a apertur'o.

Ne pov'ant'e el'tir'i respond'o'n el sinjor'o Bukinhamo, la mumi'o si'n turn'is plend'em'e al sinjor'o Glidono, kaj per ordon'a ton'o demand'is, per tiom da vort'o'j, kio'n ni intenc'as far'i.

Sinjor'o Glidono tre long'e respond'is per fonetik'aĵ'o'j, kaj, se ne mank'us hieroglif'a'j pres'liter'o'j en pres'ej'o'j, tre plaĉ'us al mi pres'ig'i ĉi tie, original'lingv'e, ĉiom da li'a tre bon'eg'a parol'ad'o. Mi pov'as kapt'i la okaz'o'n por dir'i, ke la tut'a sekv'ont'a konversaci'o, kiu'n la mumi'o part'o'pren'is, okaz'is per antikv'e egipta lingv'o, per'e de (tiom, kiom rilat'as al mi kaj la ali'a'j ne'vojaĝ'int'a'j membr'o'j de la ar'o), per'e de sinjor'o'j Glidono kaj Bukinhamo, kiel interpret'ant'o'j. Tiu'j ĉi sinjor'o'j parol'is la naci'a'n lingv'o'n de la mumi'o ne'imit'ebl'e flu'e kaj graci'e; sed mi ne pov'is ne rimark'i, ke (sen'dub'e pro la uz'ad'o de ide'o'j tut'e modern'a'j, kaj kompren'ebl'e, tut'e nov'ec'a'j por la fremd'ul'o) la du vojaĝ'ant'o'j dev'as, foj'e, uz'i skiz'o'j'n por klar'ig'i special'a'n signif'o'n. Sinjor'o Glidono, unu'foj'e ekzempl'e, ne pov'is kompren'ig'i al la Egipto la vort'o'n „Politik'o'n“, ĝis li skiz'is sur la mur'o, per pec'o da lign'o'karb'o, et'a'n karbunkl'o-naz'a'n sinjor'o'n, ĉifon'e vest'it'a'n, star'ant'a'n sur stump'o, kun la mal'dekstr'a krur'o tir'it'a post'e'n, la dekstr'a brak'o etend'it'a antaŭ'e'n, kun ferm'it'a pugn'o, okul'o'j supr'e'n'turn'it'a'j al la ĉiel'o kaj la buŝ'o mal'ferm'it'a ĝis rekt'a angul'o...

Oni facil'e kompren'os, ke la al'parol'o de sinjor'o Glidono pri'trakt'is ĉef'e la vast'a'j'n profit'o'j'n rezult'a'j'n al la scienc'o pro la mal'volv'ad'o kaj sen'intest'ig'ad'o al mumi'o'j. Li pardon'pet'is pri iu ĝen'o, kiu ebl'e okaz'is special'e al li, la individu'a mumi'o nom'it'a Ĉioeraro, kaj fin'iĝ'is per nur'a alud'et'o (ĉar apenaŭ oni pov'is ĝi'n konsider'i kiel pli ol tio) ke, ĉar tiu'j ĉi et'a'j afer'o'j nun est'as klar'ig'it'a'j, ebl'e est'os bon'e daŭr'ig'i la ekzamen'o'n intenc'it'a'n. Ĉe tio D-ro Pro'honor'o pret'ig'is la instrument'o'j'n.

Pri la fin'a'j sugest'o'j de la orator'o ŝajn'is, ke Ĉioeraro posed'as skrupul'o'j'n konsci'a'j'n, kies spec'o'n mi ne klar'e lern'is; sed li esprim'is si'a'n kontent'o'n pri la pardon'pet'o'j prezent'it'a'j, kaj, glit'ant'e de sur la tabl'o, prem'is la man'o'n al ĉiu ĉe'est'ant'o.

Fin'int'e tiu'n ĉi ceremoni'o'n, ni tuj klopod'is ripar'i la difekt'o'j'n sufer'it'a'j'n de ni'a subjekt'o pro la skalpel'o. Ni kun'kudr'is la vund'o'n en la tempi'o, bandaĝ'is li'a'n pied'o'n, kaj al'met'is kvadrat'a'n col'o'n da nigr'a plastr'o sur li'a'n naz'pint'o'n.

Ni nun rimark'is, ke la graf'o (ŝajn'e tio ĉi est'is la titol'o de Ĉioeraro) iom ek'trem'as, sen'dub'e pro mal'varm'o. La doktor'o tuj ir'is al si'a vest'ten'ej'o, kaj baldaŭ re'ven'is kun nigr'a frak'o, far'it'a laŭ la plej bon'a stil'o de Ĵenings, pantalon'o el ĉiel'blu'a tartan'o[10] kun rimen'o'j, roz'kolor'a ĉemiz'o, klap'hav'a veŝt'o el brokat'o, blank'a sak'form'a palt'o, kan'baston'o kun hok'o, ĉapel'o sen rand'o, bot'o'j el patent'a led'o, pajl'kolor'a'j kapr'o'led'o'j gant'o'j, okul'vitr'o, par'o da vang'har'ar'o'j kaj „akv'o'fal'o“-kravat'o. Pro la diferenc'o je grand'ec'o inter la graf'o kaj la doktor'o (proporci'e ili est'is kiel du al unu), mal'facil'e tiu'j ĉi vest'aĵ'o'j sur'met'iĝ'is sur la korp'o de la egipt'an'o, sed, kiam ĉio est'is aranĝ'it'a, oni pov'is dir'i, ke li est'as vest'it'a. Sinjor'o Glidono tial prezent'is al li si'a'n brak'o'n, kaj konduk'is li'n al komfort'a seĝ'o apud la fajr'o, dum la doktor'o son'ig'is la tint'il'o'n tuj, kaj mend'is proviz'o'n da cigar'o'j kaj vin'o.

La konversaci'o baldaŭ vigl'iĝ'is. Mult'e da sci'vol'o, kompren'ebl'e, montr'iĝ'is rilat'e al la iom rimark'ind'a fakt'o, ke Ĉioeraro ankoraŭ rest'as viv'ant'a.

„Mi est'us kred'int'a“, dir'is sinjor'o Bukinhamo, „ke antaŭ tiu ĉi temp'o vi nepr'e est'as mort'int'a.“

„Kial?“ respond'is la graf'o, tre mir'e, „mi est'as ne mult'e pli ol sep'cent'jar'a! Mi'a patr'o tra'viv'is jar'mil'o'n, kaj li neniel est'is kaduk'a, kiam li mort'is.“

Nun okaz'is vigl'a seri'o da demand'o'j kaj kalkul'o'j, per kio evident'iĝ'is tio, ke la antikv'ec'o de la mumi'o est'is tre mis'juĝ'it'a. Est'is kvin mil kvin'dek jar'o'j kaj kelk'a'j monat'o'j, de kiam li est'is en'met'it'a en la katakomb'o'j'n ĉe Elejtiaso.

„Sed mi'a dir'o“, re'dir'is sinjor'o Bukinhamo, „ne rilat'is vi'a'n aĝ'o'n je vi'a enter'iĝ'a temp'o (mi volont'e konfes'os, efektiv'e, ke vi est'as ankoraŭ jun'ul'o), kaj mi alud'is la grand'eg'a'n period'o'n dum kiu, laŭ vi'a propr'a dir'o, vi rest'is en'volv'it'a per asfalt'o.“

„Ha jes, mi nebul'e kompren'as tio'n, kio'n vi vol'as dir'i; tio ebl'e pov'as efik'i iom, sen'dub'e; sed dum mi'a viv'o ni apenaŭ uz'is i'o'n ali'a'n, krom hidrarg'a bi'klorid'o.“

„Sed tio, kio'n ni special'e ne pov'as kompren'i“, dir'is D-ro Pro'honor'o, „est'as kiel okaz'as, ke, mort'int'e kaj en'ter'ig'it'e en Egipto antaŭ kvin mil jar'o'j, vi trov'iĝ'as ĉi tie hodiaŭ, viv'ant'e kaj aspekt'ant'e tiel apart'e san'a.“

„Se mi tiam est'us, kiel vi dir'as, mort'int'a“, respond'is la graf'o, „pli ol kred'ebl'e, mort'int'a mi ankoraŭ est'us, ĉar mi rimark'as, ke vi ankoraŭ sci'as nur mal'mult'o'n pri galvan'iz'ad'o kaj ne pov'as far'i per ĝi tio'n, kio est'is ordinar'a afer'o por ni je pra'a'j tag'o'j. Sed laŭ'fakt'e, mi katalepsi'iĝ'is, kaj mi'a'j plej kar'a'j amik'o'j konsider'is, ke mi aŭ est'as aŭ est'os mort'int'a; sekv'e ili balzam'is mi'n tuj; mi supoz'as, ke vi sci'as la ĉef'a'j'n princip'o'j'n el la balzam'ad'a proced'o?“

„Ha, mi kompren'as — bedaŭr'ind'a ne'sci'a stat'o! Mi ne pov'as detal'ig'i afer'o'j'n nun, sed neces'as dir'i, ke balzam'ad'o (prav'e uz'ant'e la vort'o'n), en Egipto, halt'ig'is por ne'difin'ebl'a period'o ĉiu'n animal'a'n funkci'o'n, kiu sub'ir'is la proced'o'n. Mi uz'as la vort'o'n ‚animal'a‘ laŭ ĝi'a plej vast'a senc'o, ampleks'ant'e per ĝi ne pli la fizik'a'n ol la moral'a'n kaj viv'a'n est'aĵ'o'n. Mi ripet'as, la ĉef'a princip'o de balzam'ad'o konsist'is, ĉe ni, el tuj halt'ig'i, kaj ten'i ĉiam'e dorm'ant'a, ĉiu'n animal'a'n funkci'o'n, kiu sub'ir'is la proced'o'n. Mal'long'e, laŭ kiu ajn stat'o est'is la individu'o je la temp'o de si'a balzam'iĝ'o, laŭ tiu stat'o li rest'is. Nu, ĉar est'as la mi'a bon'fortun'o de'ven'i el la sang'o de la Skarab'o, mi balzam'iĝ'is viv'ant'e, sam'e kiel vi mi'n vid'as nun.“

„Jes. La Skarab'o est'is la insign'o aŭ blazon'o de tre eminent'a kaj tre ne'ordinar'a patrici'a famili'o. Est'i el la sang'o de la Skarab'o, nur est'as est'i el la famili'o kies insign'o la Skarab'o est'is. Mi parol'is figur'e.“

„Nu, est'is la ĝeneral'a kutim'o en Egipto el'pren'i el kadavr'o, antaŭ ol ĝi'n balzam'i, ĝi'a'n cerb'o'n kaj intest'o'j'n; sol'e la Skarab'a gent'o ne sekv'is tiu'n ĉi mor'o'n. Se mi ne est'us el la Skarab'o'j, tial, mi nun trov'iĝ'us sen intest'o'j kaj cerb'o; kaj sen tiu'j ĉi, ne est'as konven'e viv'i.“

„Mi tio'n kompren'as“, dir'is sinjor'o Bukinhamo, „kaj mi supoz'as ke ĉiu'j komplet'a'j mumi'o'j, kiu'j est'as trov'it'a'j, de'ven'as el la Skarab'a gent'o.“

„Mi kred'is“, dir'is sinjor'o Glidono, tre humil'e, „ke la Skarab'o est'is unu el la egiptaj di'o'j“.

„Sinjor'o Glidono, mi ja mir'eg'as, aŭd'ant'e vi'n parol'i laŭ tiu ĉi stil'o“, dir'is la graf'o, re'sid'iĝ'ant'e; „neni'u naci'o sur la surfac'o de la ter'o iam konfes'is pli ol unu di'o. La Skarab'o, la Ibis'o, ktp., ĉe ni est'is (sam'e kiel simil'a'j kre'it'aĵ'o'j est'is ĉe ali'a'j), la simbol'o'j, aŭ medi'o'j, per kiu'j ni prezent'is ador'ad'a'n al Kre'int'o tro majest'a est'i rigard'at'a pli sen'per'e.“

Nun okaz'is paŭz'o. Pli post'e la konversaci'o'n de'nov'e komenc'is D-ro Pro'honor'o.

„Ne est'as ne'kred'ebl'e, do, laŭ tio, kio'n vi est'as klar'ig'int'a“ li dir'is, „ke inter la katakomb'o'j apud la Nil'o pov'as trov'iĝ'i ali'a'j mumi'o'j el la Skarab'a gent'o ankoraŭ en viv'a stat'o.“

„Ne pov'as ekzist'i dub'o pri tio“, respond'is la graf'o, „ĉiu Skarab'an'o balzamit'a viv'ant'e, est'as viv'ant'a. Eĉ iu'j el tiu'j intenc'e tiel balzamit'a'j ebl'e est'as forges'it'a'j de si'a'j administr'ant'o'j, kaj ankoraŭ rest'as en la tomb'o'j.“

„Ĉu vi est'os sufiĉ'e komplez'a klar'ig'i“, mi dir'is, „kio'n vi vol'as dir'i per ‚intenc'e tiel balzamit'a'j‘.“

„Grandaplezure“, respond'is la mumi'o, post kiam li mal'rapid'e rigard'ad'is mi'n per la okul'vitr'o — ĉar nun est'is la unu'a foj'o, ke mi demand'is al li rekt'e. „Grandaplezure“, li dir'is, „la ordinar'a daŭr'o de la hom'a viv'o, dum mi'a temp'o, est'is ĉirkaŭ ok'cent jar'o'j. Mal'mult'a'j hom'o'j mort'is, se ne pro ekster'ordinar'a akcident'o, antaŭ ol iĝ'i ses'cent'jar'a'j; mal'mult'a'j viv'is pli long'e ol dek'o'n da cent'jar'o'j; sed ok'o'n ni konsider'is kiel la natur'a daŭr'o. El'trov'int'e la en'balzam'a'n proced'o'n, kiel mi jam pri'skrib'is ĝi'n al vi, traf'is ni'a'j'n filozof'o'j'n la ide'o, ke laŭd'ind'a sci'vol'o pov'us efektiv'iĝ'i, kaj sam'temp'e, la interes'o de la scienc'o est'i mult'e help'at'a, se oni el'viv'as tiu'n ĉi natur'a'n period'o'n per part'o'j. Rilat'e la histori'o'n, efektiv'e, la spert'o montr'is, ke io kiel tio absolut'e neces'as. Histori'ist'o ekzempl'e, ating'int'e al kvin'cent'jar'a aĝ'o kutim'e skrib'is libr'o'n per grand'a pen'o, kaj post'e si'n zorg'e balzam'ig'is, las'ant'e ordon'o'j'n al si'a'j dum'temp'a'j administr'ant'o'j, ke ili ig'u, ke oni li'n re'viv'ig'u post cert'a period'o, ekzempl'e kvin- ĝis ses'cent jar'o'j. De'nov'e ek'ekzist'ant'e post la fin'o de tiu period'o, li ĉiam trov'is si'a'n libr'o'n ŝanĝ'it'a al spec'o de laŭ'hazard'a not'o'libr'o, t. e. al spec'o de literatur'a aren'o por la batal'ant'a'j diven'aĵ'o'j, enigm'o'j, kaj propr'a'j kverel'o'j de tut'a'j ar'o'j da koler'em'a'j koment'ist'o'j. Tiu'j diven'aĵ'o'j ktp., kiu'j trov'iĝ'is sub la nom'o'j koment'aĵ'o'j aŭ korekt'ig'o'j, tiel komplet'e est'is en'volv'int'a'j, distord'int'a'j kaj sub'ig'int'a'j la tekst'o'n, ke la aŭtor'o dev'is serĉ'i per lantern'o si'a'n propr'a'n libr'o'n. Trov'it'e, ĝi neniam egal'e valor'is la ĝen'o'n de la serĉ'o. Re'skrib'ant'e ĝi'n tut'e, oni konsider'is kiel la solen'a'n dev'o'n de la histori'ist'o komenc'i labor'i tuj, kaj korekt'ig'i, laŭ si'a propr'a sci'o kaj spert'o, la tradici'o'j'n de la temp'o koncern'e la epok'o'n, en kiu li unu'e est'is viv'int'a. Nu, tiu ĉi proced'o de re'skrib'ad'o kaj person'a korekt'ig'ad'o, sekv'at'a de divers'a'j individu'a'j saĝ'ul'o'j foj'e kaj re'e, efik'is mal'help'i, ke ni'a histori'o degener'u absolut'e en fabl'o'j'n.“

„Pardon'u mi'n“, dir'is D-ro Pro'honor'o ĉe tio ĉi, met'ant'e la man'o'n mol'e sur la brak'o'n de la egipt'an'o, „pardon'u mi'n, sinjor'o, sed ĉu mi pov'as inter'romp'i vi'n unu moment'o'n?“

„Mi nur'e vol'is far'i demand'o'n al vi“, dir'is la doktor'o, „vi menci'is la mem'a'n korekt'ig'o'n de tradici'o'j koncern'e li'a'n propr'a'n epok'o'n. Sinjor'o, mez'nombr'e, kiu proporci'o el tiu'j Kabal'o'j kutim'e trov'iĝ'is korekt'a?“

„La Kabal'o'j, kiel vi prav'e nom'as ili'n, sinjor'o, kutim'e trov'iĝ'is preciz'e simil'a'j al la fakt'o'j kronik'it'a'j en la ne're'skrib'it'a'j histori'o'j mem — tio est'as, ke ne unu sol'a pec'et'o el ambaŭ iam trov'iĝ'is, pro i'a'j cirkonstanc'o'j, ne est'ant'e tut'e kaj absolut'e mal'prav'a.“

„Sed, ĉar est'as tut'e cert'e“, re'dir'is la doktor'o, „ke mal'plej'e kvin mil jar'o'j est'as for'pas'int'a'j de kiam vi en'tomb'iĝ'is, mi supoz'as, ke vi'a'j histori'o'j en tiu epok'o, se ne vi'a'j tradici'o'j, parol'is sufiĉ'e preciz'e pri tiu tem'o tut'mond'e interes'a, la Kre'o, kiu okaz'is, kiel mi supoz'as ke vi sci'as, nur ĉirkaŭ dek cent'jar'o'j antaŭ'e.“

La doktor'o ripet'is si'a'j'n dir'o'j'n, sed nur post mult'a'j al'don'it'a'j klar'ig'o'j la fremd'ul'o'n ni ig'is kompren'i pri ili. Li fin'e dir'is hezit'e:

„La ide'o, kiu'n vi est'as sugest'int'a, est'as por mi, mi konfes'as, tut'e nov'ec'a. Dum mi'a viv'o mi ne kon'is iu'n, kiu iam kred'is tia'n kurioz'a'n fantazi'o'n, kiel tio'n, ke la univers'o (aŭ tiu ĉi mond'o, se vi vol'as nom'i ĝi'n tiel'e), iam iel ajn komenc'iĝ'is. Mi memor'as, ke unu'foj'e, kaj nur unu'foj'e, mi aŭd'is i'o'n alud'et'at'a de vir'o kun mult'a'j konjekt'o'j koncern'e je la diven'o de la hom'a ras'o; kaj de tiu ĉi person'o la vort'o mem, Adamo (aŭ Ruĝ'a Ter'o), kiu'n vi uz'as, est'is uz'at'a. Li uz'is ĝi'n, tamen, laŭ komun'a senc'o, rilat'e al la spontan'a ĝerm'ad'o el odor'aĉ'a hum'o (ĝust'e kiel mil'o de la plej mal'alt'a'j genr'o'j de kre'it'aĵ'o'j est'is ĝerm'ig'it'a'j) — la spontan'a ĝerm'ad'o, mi dir'as, de kvin grand'nombr'a'j hord'o'j da hom'o'j; kiu'j sam'temp'e ek'aper'is en kvin apart'a'j kaj preskaŭ egal'a'j part'o'j de la ter'glob'o“.

Tiam, kun'e, la ĉe'est'ant'o'j ŝultr'o'lev'is, kaj unu aŭ du el ni tuŝ'is ni'a'j'n frunt'o'j'n kun tre signif'o'plen'a mien'o. Sinjor'o Bukinhamo, unu'e iom ek'rigard'ant'e la okcipit'o'n kaj post'e la vert'o'n de Ĉioeraro, parol'is jen'e:

„La long'a daŭr'o de la hom'a viv'o dum vi'a epok'o, kun'e kun la ia'foj'a praktik'o pas'ig'i ĝi'n, kiel vi klar'ig'is, per part'o'j, dev'is ja fort'e tendenc'e al la ĝeneral'a kresk'ad'o kaj aglomer'iĝ'o de la sci'o. Mi supoz'as, do, ke mi dev'as atribu'i la rimark'ebl'a'n mal'super'ec'o'n de la antikv'a'j egipt'an'o'j, kompar'e kun modern'ul'o'j, kaj pli special'e kun uson'an'o'j, tut'e al la pli'a solid'ec'o de la egipta krani'o.“

„Mi de'nov'e konfes'as“, respond'is la graf'o, tre komplez'e, „ke mi mal'facil'e pov'as kompren'i vi'n; mi pet'as, kiu'j'n detal'o'j'n de scienc'o vi alud'as?“

Jen ni'a tut'a ar'o, kun'ig'ant'e la voĉ'o'j'n, detal'is tre long'e la supoz'aĵ'o'j'n de frenologi'o, kaj la mir'ind'aĵ'o'j'n de hipnot'ism'o.

Aŭd'int'e ni'n ĝis'fin'e, la graf'o rakont'is kelk'a'j'n anekdot'o'j'n, kiu'j evident'ig'is tio'n, ke la prototip'o'j de Gall kaj Spurzheim flor'is kaj velk'is en Egipto antaŭ tiel long'e, ke ili preskaŭ est'is forges'it'a'j, kaj ke la proced'o'j de Mesmer est'as nur mal'estim'ind'a'j lert'aĵ'o'j, kompar'e kun la absolut'a'j mirakl'o'j de la teba'j kler'ul'o'j, kiu'j kre'is pedik'o'j'n kaj mult'a'j'n ali'a'j'n simil'aĵ'o'j'n.

Mi demand'is al la graf'o, ĉu li'a popol'o sci'is kalkul'i eklips'o'j'n. Li rid'et'is iom mal'estim'e, kaj dir'is, ke jes.

Tio ĉi iom mi'n embaras'is, sed mi komenc'is far'i ali'a'j'n demand'o'j'n pri li'a sci'o el astronomi'o, kiam ar'an'o, kiu ĝis nun ne est'is mal'ferm'int'a la buŝ'o'n, flustr'is en mi'a orel'o, ke por ricev'i inform'o'n pri tio, mi dev'as konsult'i Ptoleme'o'n (kiu ajn pov'is est'i Ptoleme'o), kaj ankaŭ iu'n Plutarĥ'o'n, de faci'e lunae (pri faz'o'j de l’ lun'o).

Mi tiam demand'is la mumi'o'n pri lens'o'j kaj brul'vitr'o'j, kaj ĝeneral'e, pri la fabrik'ad'o de vitr'o; sed mi ne est'is fin'int'a mi'a'j'n demand'o'j'n, kiam la silent'a membr'o re'e tuŝ'is mi'n je la kubut'o, kaj pet'is, pro Di'o, ke mi en'rigard'u Diodor'us Siculus. La graf'o, por respond'i, nur demand'is ĉu ni modern'ul'o'j posed'as iu'j'n tia'j'n mikroskop'o'j'n, kiu'j pov'ig'as ni'n skulpt'et'i kame'o'j'n laŭ la stil'o de la egipt'an'o'j. Dum mi pri'pens'is, kiel mi pov'as respond'i tiu'n ĉi demand'o'n, mal'grand'a D-ro Pro'honor'o si'n for'don'is laŭ tre ekster'ordinar'a manier'o.

„Rigard'u ni'a'n arkitektur'o'n!“ li ek'kri'is; mult'e indign'ig'ant'e ambaŭ vojaĝ'int'o'j'n, kiu'j pinĉ'is li'n ĝis nigr'o kaj blu'o sen rezult'o.

„Rigard'u“, li kri'is entuziasm'e, „la Bowling Green (Balludejan) Fontenon en Nov'jork'o! aŭ, se tio est'as tro vast'a est'i pri'medit'at'a, rigard'u moment'e la Kapitol'o'n ĉe Waŝington D. C.!“ kaj la bon'kor'a kurac'ist'o daŭr'is pri'skrib'i tre detal'e la mezur'o'j'n de la konstru'aĵ'o, kiu'n li alud'is. Li klar'ig'is, ke la portik'o, sol'a, est'as ornam'it'a per ne mal'pli ol du'dek kvar kolon'o'j, kvin fut'o'j'n diametr'e kaj dek fut'o'j'n inter'spac'e.

La graf'o dir'is, ke li bedaŭr'ind'e ne pov'as memor'i je la moment'o la preciz'a'j'n mezur'o'j'n de iu el la ĉef'a'j konstru'aĵ'o'j en la urb'eg'o Aznako, kies fundament'o'j est'is de'met'it'a'j dum la Nokt'o de l’ Temp'o, sed kies ruin'o'j ankoraŭ star'is, en la epok'o de li'a en'tomb'iĝ'o, sur vast'a, sabl'a eben'aĵ'o okcident'e de Tebo. Li memor'is, tamen, (parol'ant'e pri portik'o'j) ke unu, fiks'it'a al mal'super'a palac'o en spec'o de antauŭrbo nom'it'a Karnak'o, konsist'is el cent kvar'dek kvar kolon'o'j, ĉiu'j diametr'e tri'dek sep fut'o'j'n kaj inter'spac'e du'dek kvin. La al'ir'ej'o al tiu ĉi portik'o, de la Nil'o, est'is laŭ ale'o, long'e je du mejl'o'j, konsist'ig'it'a el sfinks'o'j, statu'o'j kaj obelisk'o'j, alt'e je du'dek, ses'dek kaj cent fut'o'j. La palac'o mem (tiom, kiom li pov'as memor'i) mezur'is unu'later'e du mejl'o'j'n, kaj ebl'e hav'is, en'tut'e, sep mejl'o'j'n da ĉirkaŭ'o. Ĝi'a'j mur'o'j est'is riĉ'e kovr'it'a'j, intern'e kaj ekster'e, per hieroglif'o'j. Li ne pretend'as konstat'i, ke eĉ kvin'dek aŭ ses'dek kapitol'o'j, kiel la ni'a'j, pov'is est'i konstru'it'a'j inter la mur'o'j, sed li ne est'as cert'a, ke du ĝis tri cent'o'j da ili ne pov'is est'i en'prem'it'a'j per iom da pen'o. La palac'o ĉe Karnak'o est'is ne'signif'a et'a konstru'aĵ'o, post ĉio. Li (la graf'o) tamen, ne pov'as bon'e rifuz'i konfes'i la geni'ec'o'n, grandioz'ec'o'n kaj super'ec'o'n de la Fonteno ĉe la Bowling-Green, kiel pri'skrib'it'a de la doktor'o. Neni'o simil'a al ĝi, li per'fort'e dev'as konfes'i, iam est'as vid'it'a en Egipto aŭ ali'lok'e.

Mi tiam demand'is, kio'n li pov'as dir'i pri ni'a'j fer'voj'o'j. „Neni'o'n“, li respond'is, „special'e“; ili est'as iom mal'grand'a'j, iom mal'bon'e projekt'it'a'j kaj mal'lert'e konstru'it'a'j. Ili ne pov'as kompar'iĝ'i, kompren'ebl'e, kun la vast'a'j, eben'a'j, rekt'a'j, fer'kanel'it'a'j ŝose'o'j, sur kiu'j la egipt'an'o'j transport'is komplet'a'j'n templ'o'j'n kaj solid'a'j'n obelisk'o'j'n kun cent kvin'dek fut'o'j da alt'ec'o.

Mi parol'is pri ni'a'j gigant'a'j meĥanik'a'j fort'o'j. Li konsent'is, ke ni sci'as iom pri tio, sed demand'is, kiel mi komenc'us labor'i, por en'lok'ig'i la super'aĵ'o'j'n sur la pord'trab'o'j eĉ de la mal'grand'a palac'o ĉe Karnak'o.

Tiu'n demand'o'n mi decid'is ne aŭd'i, kaj demand'is ĉu li posed'as i'a'n ide'o'n pri artez'a'j put'o'j; sed li nur'e lev'is la brov'o'j'n, dum sinjor'o Glidono okul'sign'is al mi fort'e kaj dir'is mal'laŭt'e, ke unu last'a'temp'e est'as trov'int'a la inĝenier'o'j send'it'a'j por bor'i pro akv'o en la Grand'a Oaz'o.

Mi tiam alud'is ni'a'n ŝtal'o'n, sed la fremd'ul'o supr'e'n'turn'is si'a'n naz'o'n, kaj demand'is ĉu ni'a ŝtal'o pov'us est'i far'int'a la klar'a'n skulpt'aĵ'o'n vid'at'a'n sur la obelisk'o'j, kiu est'is ĉiz'at'a tut'e per il'o'j el kupr'o.

Tio ĉi tiom embaras'is ni'n, ke ni opini'is konsil'ind'e ŝanĝ'i la tem'o'n al la metafizik'o. Ni al'pren'ig'is ekzempler'o'n de libr'o nom'at'a la „Di'al“ (cifer'plat'o), kaj leg'is el ĝi ĉapitr'o'n aŭ du pri io, kio ne est'is tre kompren'ebl'a, sed kio'n la Bostonanoj nom'as la Grand'a Mov'ad'o, aŭ Progres'ad'o.

La graf'o dir'is, ke Grand'a'j Mov'ad'o'j est'is tre'eg'e oft'a'j afer'o'j dum li'a viv'o; kaj, rilat'e Progres'ad'o'n, ia'foj'e ĝi est'is absolut'a ĝen'aĵ'o, sed ĝi neniam progres'is.

Ni tiam parol'is pri la grand'a bel'ec'o kaj grav'ec'o de la demokrati'o, kaj mult'e klopod'is por impres'i al li just'a'n senc'o'n pri la profit'o'j, kiu'j'n ni ĝu'is, viv'ant'e kie trov'iĝ'is voĉ'rajt'o'j laŭ'vol'a'j kaj neni'u reĝ'o.

Li aŭskult'is per evident'a interes'o, kaj fakt'e ŝajn'is ne mal'mult'e amuz'at'a. Kiam ni est'is fin'iĝ'int'a'j, li dir'is, ke antaŭ tre long'e okaz'is io tre simil'a. Dek tri egiptaj provinc'o'j decid'is subit'e, ke ili liber'iĝ'os, kaj tiel montr'os grandioz'a'n ekzempl'o'n al la ceter'a hom'ar'o. Ili kun'ven'ig'is si'a'j'n saĝ'ul'o'j'n, kaj projekt'is la plej geni'a'n konstituci'o'n, kiu'n oni pov'as koncept'i. Iom da temp'o ili sukces'is mir'ind'e bon'e; nur ili'a kutim'o fanfaron'i est'is monstr'a. La afer'o fin'iĝ'is, tamen, per la kun'firm'iĝ'o de la dek tri ŝtat'o'j, kun'e kun dek kvin ĝis du'dek ali'a'j, en la plej abomen'a kaj ne'toler'ebl'a despot'ism'o, kiu'n iam oni kon'is sur la surfac'o de la ter'glob'o.

Mi demand'is, kiel est'is nom'it'a tiu uzurp'a tiran'o. Tiom, kiom li pov'is memor'i, oni li'n nom'is Amas'aĉ'o.

Ne sci'ant'e kio'n dir'i pri tio ĉi, mi laŭt'ig'is la voĉ'o'n, kaj plend'is je la egipta ne'sci'o pri vapor'o. La graf'o mi'n rigard'is kun mult'e da mir'o, sed ne respond'is. La silent'a sinjor'o, tamen, fort'eg'e puŝ'is mi'n je la rip'o'j per si'a kubut'o — dir'is al mi, ke mi sufiĉ'e est'as for'don'int'a mi'n tiu'foj'e — kaj demand'is ĉu mi real'e est'as tia mal'saĝ'ul'o, ke mi ne sci'as, ke la modern'a vapor'maŝin'o de'ven'is de la invent'aĵ'o'j de Her'o, tra tiu'j de Sal'om'o'n de Caus.

Ni nun trov'iĝ'is sub proksim'eg'a danĝer'o de venk'iĝ'o; sed bon'ŝanc'e D-ro Pro'honor'o, re'fort'iĝ'int'e, re'ven'is por ni'n sav'i, kaj demand'is ĉu la popol'o de Egipto serioz'e pretend'as rival'i la modern'ul'o'j'n pri la ĉiel grav'a detal'o, la vest'a'j mod'o'j.

La graf'o, je tio ĉi, ek'rigard'is mal'supr'e'n al la rimen'o'j de si'a pantalon'o, kaj tiam pren'ant'e la fin'o'n de unu el la bask'o'j de si'a frak'o, li ten'is ĝi'n apud si'a'j okul'o'j kelk'e da minut'o'j'n. De'fal'ig'int'e ĝi'n, fin'e, li'a buŝ'o etend'iĝ'is mal'rapid'e de orel'o al orel'o; sed mi ne pov'as memor'i, ke li dir'is i'o'n por iel respond'i.

Je tiu ĉi ni'a verv'o re'fort'iĝ'is, kaj la doktor'o al'proksim'iĝ'ant'e al la mumi'o tre dign'e, pet'is, ke li dir'u mal'kaŝ'e, je si'a honor'o kiel sinjor'o, ĉu la egipt'an'o'j kon'is, je iu epok'o, la fabrik'ad'o'n de la pastel'o'j de Pro'honor'o, aŭ de la pilol'o'j de Brandreto.

Ni atend'is profund'e avid'e la respond'o'n — sed van'e. Ĝi ne ven'is. La egipt'an'o ruĝ'iĝ'is kaj mal'alt'ig'is la kap'o'n. Neniam est'is triumf'o pli komplet'a; neniam venk'iĝ'o est'is sufer'at'a kun tiel mal'bon'a humor'o. Efektiv'e, mi ne pov'is el'port'i la vid'o'n de la ĉagren'eg'o de la kompat'ind'a mumi'o. Mi pren'is mi'a'n ĉapel'o'n, riverenc'is al li rigid'e, kaj for'ir'is.

Al'ven'int'e hejm'e'n, mi trov'is, ke est'as post la kvar'a, kaj ir'is tuj por en'lit'iĝ'i. Est'as nun la dek'a maten'e. Mi est'as el la lit'o de la sep'a, skrib'ant'e tiu'j'n ĉi memor'ind'aĵ'o'j'n por la profit'o de mi'a'j edz'in'o kaj famili'o, kaj de la hom'ar'o. Tiu'j'n mi ne vid'os plu. Mi'a edz'in'o est'as meger'o. Ver'e, mi est'as kor'e naŭz'a pri tiu ĉi viv'o, kaj pri la dek'naŭ'a jar'cent'o ĝeneral'e. Mi est'as konvink'it'a, ke ĉio est'as erar'ant'a. Krom'e, mi dezir'eg'as sci'i, kiu est'os prezid'ant'o (de Uson'o) je 2045. Sekv'e, tuj kiam mi est'os mi'n raz'int'a, kaj glut'int'a tas'o'n da kaf'o, mi intenc'as ir'i rekt'e ĉe Pro'honor'o'n, kaj rest'i balzamit'a du'cent jar'o'j'n.

Mi ne tut'e pov'as re'memor'i nun, kiam aŭ kie mi unu'e kon'at'iĝ'is kun tiu ver'e bel'aspekt'a vir'o, Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith. Iu ja prezent'is mi'n al la sinjor'o, mi est'as cert'a — ĉe iu publik'a kun'ven'o, mi bon'e sci'as — kun'vok'it'a pro io tre grav'a, sen'dub'e, — ĉe iu aŭ ali'a lok'o, mi sent'as mi'n konvink'it'a — kies nom'o'n mi ne'klar'ig'ebl'e est'as forges'int'a. La ver'o est'as tio, ke la prezent'o akompan'iĝ'is, mi'a'flank'e, per tia'grad'e mal'trankvil'a embaras'o, kiel efik'is mal'help'i iu'n definitiv'a'n impres'o'n pri temp'o aŭ lok'o. Mi est'as korp'natur'e tim'em'a — tio, ĉe mi, est'as famili'a difekt'o, kaj mi ne pov'as mal'help'i ĝi'n. Special'e, la plej iom'et'a ŝajn'o de mister'o — de iu punkt'o, kiu'n mi ne ĝust'e pov'as kompren'i — tuj efik'as met'i mi'n en kompat'ind'e ekscit'it'a'n stat'o'n.

Est'is io, iel, rimark'ind'a — jes, rimark'ind'a, kvankam tiu ĉi est'as nur mal'fort'a termin'o esprim'i mi'a'n plen'a'n ide'o'n — pri la tut'a individu'ec'o de la dir'it'a person'o. Li star'is, ebl'e, alt'e je ses fut'o'j, kaj posed'is person'ec'o'n apart'e impon'a'n. Plen'ig'is la tut'a'n vir'o'n eminent'a mien'o, kiu montr'is alt'a'n eduk'ad'o'n, kaj alud'et'is alt'a'n de'ven'o'n. Pri ĉi tiu tem'o — la person'a aspekt'o de Smith — est'ant'e detal'a, mi trov'is spec'o'n de melankoli'a kontent'iĝ'o. Li'a har'ar'o cert'e honor'us iu'n ajn Brut'o'n; neni'o pov'is est'i pli riĉ'e flu'a, aŭ posed'i pli bel'a'n bril'o'n. Ĝi est'is gagat'e[11] nigr'a — kiu ankaŭ est'is la kolor'o, aŭ pli prav'e la ne'kolor'o de li'a'j ne'imag'ebl'a'j vang'har'o'j. Oni rimark'os, ke mi ne pov'as parol'i pri tiu'j ĉi sen entuziasm'o; eĉ ne est'us tro'e; se mi dir'us, ke ili est'is la plej bel'a ar'o de vang'har'o'j sub la sun'o. Iu'okaz'e, ili ĉirkaŭ'is, kaj ia'foj'e part'e ombr'is buŝ'o'n absolut'e ne'egal'it'a'n. Jen est'is la plej glat'e eben'a'j, kaj la plej bril'e blank'a'j el ĉiu'j imag'ebl'a'j dent'o'j. De inter ili, je ĉiu propr'a okaz'o, el'ven'is voĉ'o kun super'eg'a klar'ec'o, melodi'o kaj fort'ec'o. Rilat'e la okul'o'j'n, ankaŭ, mi'a kon'at'ul'o est'is plej'super'e proviz'it'a. Iu el tia par'o egal'e valor'us du'o'n da ordinar'a'j okul'a'j organ'o'j. Kolor'e ili est'is avel'a'j, tre'eg'e grand'a'j kaj lum'a'j, kaj percept'ebl'iĝ'is en ili, foj'e kaj re'e, ĝust'e tiu kvant'o da interes'a oblikv'ec'o, kiu al'don'as signif'o'n al la esprim'o.

La brust'o de la general'o est'is sen'dub'e la plej bel'a brust'o, kiu'n mi iam vid'is. Eĉ por vi'a viv'o, vi ne pov'us trov'i i'a'n difekt'o'n ĉe ĝi'a'j mir'ind'a'j kontur'o'j. Tiu ĉi mal'oft'a strang'ec'o kontrast'is tre bon'e par'o'n da ŝultr'o'j, kiu est'us kaŭz'int'a ruĝ'iĝ'o'n en'ir'i la vizaĝ'o'n de la marmor'a Apolo pro konsci'a mal'super'ec'o. Mi hav'as pasi'o'n por bel'eg'a'j ŝultr'o'j kaj pov'as dir'i, ke mi neniam vid'is iu'j'n perfekt'a'j'n antaŭ'e. La tut'a'j brak'o'j est'is admir'ind'e form'it'a'j. Kaj la mal'supr'a'j membr'o'j ne est'is mal'pli super'eg'a'j. Tiu'j ĉi est'is, efektiv'e, la plej bon'eg'a'j el bon'a'j krur'o'j. Ĉiu spert'ul'o pri tia'j afer'o'j konfes'is, ke li'a'j krur'o'j est'as bon'a'j. Ili hav'is nek tro mult'e nek tro mal'mult'e da karn'o — nek krud'ec'o'n, nek tro'delikat'ec'o'n. Mi ne pov'is imag'i pli graci'a'n kurb'o'n ol tiu'n de la os femoris, kaj trov'iĝ'is ĝust'e tia el'star'aĵ'o mal'antaŭ la fibul'o, kiu neces'as por form'i korekt'e proporci'a'n tibi'karn'o'n. Mi vol'as, pro Di'o, ke mi'a jun'a kaj talent'a amik'o, la skulpt'ist'o Pecsurpeco, nur est'us vid'int'a la krur'o'j'n de Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith.

Sed kvankam vir'o'j tiel absolut'e bel'aspekt'a'j ne trov'iĝ'as tiel abund'a'j kiel kial'o'j aŭ rubus'o'j, tamen mi ne pov'as ig'i al mi kred'i, ke la rimark'ind'a io, kio'n mi ĵus alud'is — ke la strang'a „mi—ne—sci'as—kio'n“, kiu ĉirkaŭ'is mi'a'n nov'a'n kon'at'ul'o'n — kuŝ'as tut'e, aŭ eĉ iom ajn, en la super'eg'a bon'ec'o de li'a'j korp'a'j natur'dot'o'j. Ebl'e oni pov'as rilat'ig'i ĝi'n al la mien'o — sed pri tio, ankaŭ, mi ne pov'as pretend'i cert'ec'o'n. Montr'iĝ'is cert'e preciz'ec'o, aŭ eĉ ebl'e, rigid'ec'o en li'a si'n'ten'o — grad'o de mal'rapid'a, kaj, se mi permes'iĝ'as tiel esprim'i ĝi'n, de ort'a preciz'ec'o en ĉiu'j li'a'j mov'o'j, kiu, rimark'it'e pri pli mal'grand'a figur'o, est'us en'hav'int'a la plej iom'et'a'n nuanc'o'n de afekt'o, fi'impon'ec'o aŭ ne'liber'ec'o, sed kiu'n, rimark'it'a'n pri sinjor'o kun li'a'j sen'dub'a'j mezur'o'j, volont'e oni est'us atribu'ant'a al rezerv'em'o, mem'fier'o — aŭ mal'long'e, al laŭd'ind'a sci'o pri tio, kio'n merit'as kolos'a'j proporci'o'j.

La bon'kor'a amik'o, kiu mi'n prezent'is al general'o Smith, flustr'is en mi'a orel'o kelk'a'j'n vort'o'j'n koment'a'j'n pri la vir'o. Li est'as tre rimark'ind'a vir'o — tre rimark'ind'a vir'o — fakt'e, unu el la plej rimark'ind'a'j vir'o'j de si'a propr'a period'o. Li est'as apart'a favor'at'o ankaŭ de la sinjor'in'o'j — precip'e pro si'a alt'a reputaci'o pri kuraĝ'o.

„Tiu'punkt'e li star'as sen rival'o — efektiv'e li est'as nepr'a desper'ad'o — absolut'a fajr'manĝ'ant'o, sen'erar'e“, dir'is mi'a amik'o, kaj tre'eg'e mal'laŭt'ig'is si'a'n voĉ'o'n, tra'vibr'ig'ant'e mi'n per la mister'o en si'a ton'o.

„Absolut'a fajr'manĝ'ant'o, sen ia erar'o. Li montr'is tio'n, mi opini'as, efik'e dum la grand'eg'a marĉ'a batal'o, sud'e, kontraŭ la Bugabuaj kaj Kikapuaj Indi'an'o'j.“ (Jen mi'a amik'o mal'ferm'is larĝ'e si'a'j'n okul'o'j'n.) „Ben'u mi'a anim'o! sang'o kaj tondr'o! kaj ĉio tio! — Mir'ind'aĵ'o'j de kuraĝ'o! — vi est'as aŭd'int'a, kompren'ebl'e? — vi sci'as, li est'as la hom'o —“

„Hom'o viv'a! kiel vi san'as? Nu! kiel vi fart'as? tre ĝoj'as vid'i vi'n, tre'eg'e!“ nun inter'romp'e dir'is la general'o mem, ek'pren'ant'e la man'o'n de mi'a kun'ul'o dum li al'proksim'iĝ'is, kaj klin'iĝ'ant'e rigid'e sed profund'e, kiam mi est'is prezent'at'a. Mi tiam pens'is, kaj mi ankoraŭ tiel opini'as, ke mi neniam aŭd'is pli fort'a'n voĉ'o'n, nek vid'is pli bon'a'n ar'o'n da dent'o'j; sed mi dev'as dir'i, ke mi bedaŭr'is inter'romp'o'n je tiu moment'o, ĉar pro la flustr'o'j kaj sub'sugesti'o'j de mi'a amik'o, mi'a interes'o tre ekscit'iĝ'is pri la hero'o de la Bugabua kaj Kikapua milit'ir'o.

Tamen, la rav'e klar'ig'a parol'o de Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith baldaŭ plen'e for'pel'is tiu'n ĉi ĉagren'o'n. Mi'a amik'o ni'n for'las'is tuj, kaj ni ĝu'is sufiĉ'e long'a'n konversaci'o'n, kaj mi trov'iĝ'is ne nur plaĉ'at'a sed real'e instru'at'a. Mi neniam aŭd'is pli flu'a'n parol'ant'o'n, nek vir'o'n kun pli da ĝeneral'a sci'o. Pro taŭg'a modest'ec'o li neniam, spit'e tio'n, tuŝ'is la tem'o'n, kiu'n mi tiam plej dezir'is diskut'i — mi alud'as la mister'a'j'n cirkonstanc'o'j'n ĉirkaŭ la Bugabua milit'o — kaj mi'a'part'e, tio, kio mi konjekt'as est'as taŭg'a delikat'a sent'o, mal'permes'is ke mi komenc'u la tem'o'n, kvankam ver'e, mi tre'eg'e est'is tent'at'a tio'n far'i. Mi rimark'is ankaŭ, ke la brav'a soldat'o prefer'as tem'o'j'n kun filozofi'a interes'o, kaj ke li ĝoj'as special'e koment'i pri la rapid'a antaŭ'e'n'ir'o de meĥanik'a invent'ad'o. Efektiv'e, kie'n ajn mi konduk'is li'n, al tiu ĉi punkt'o li re'ven'is.

„Tut'e ne est'as io, kio simil'as ĝi'n“, li dir'ad'is, „ni est'as mir'ind'a popol'o, kaj ni viv'as dum mir'ind'a epok'o. Fal'ŝirm'il'o'j kaj fer'voj'o'j — hom'kapt'il'o'j kaj gard'paf'il'o'j! Ni'a'j vapor'ŝip'o'j trov'iĝ'as sur ĉiu mar'o, kaj la Nassaŭa pakboata balon'o est'as ek'ir'ont'a regul'a'j'n vojaĝ'o'j'n (vetur'pag'o nur du'dek funt'o'j'n sterling'a'j'n) inter Londono kuj Timbuktu'o. Kaj kiu pov'as kalkul'i la grand'eg'a'n influ'o'n sur soci'a'n viv'o'n, sur la art'o'j'n, sur komerc'o'n, sur literatur'o'n, kiu est'os la tuj'a rezult'o de la grand'a'j princip'o'j de elektr'a magnet'ism'o. Nek ankaŭ est'as tio ĉi la tut'o, mi cert'ig'u vi'n! Trov'iĝ'as efektiv'e, neni'u fin'o por la antaŭ'e'n'ir'o de l’ invent'ad'o. La plej mir'ind'a'j, la plej geni'a'j — kaj, mi al'dir'u, sinjor'o — sinjor'o — Tompsono, mi kred'as, est'as vi'a nom'o — mi al'dir'u, mi dir'as, la plej util'a'j, la plej ver'e util'a'j meĥanik'a'j el'pens'aĵ'o'j ĉiu'tag'e ek'aper'as kiel agarik'o'j, se mi est'as permes'at'a tiel ĝi'n esprim'i, aŭ pli figur'e, kiel — a—akrid'o'j — kiel akrid'o'j, sinjor'o Tompsono — ĉirkaŭ ni'n kaj — a—a—a— ĉirkaŭ ni'n.“

Tompsono ver'dir'e, ne est'as mi'a nom'o, sed ne neces'as dir'i, ke mi for'las'is general'o'n Smith kun pli'ig'it'a interes'o pri li, kun pli'ig'it'a estim'o pri li'a konversaci'a pov'o, kaj profund'a sent'o pri la ne'taks'ebl'a'j privilegi'o'j, kiu'j'n ni ĝu'as, viv'ant'e dum tiu ĉi epok'o de meĥanik'a invent'ad'o. Mi'a sci'vol'o tamen, ne tut'e est'is kontent'ig'it'a, kaj mi decid'is farad'i tuj'a'n esplor'o'n inter mi'a'j amik'o'j, koncern'e je la Brevet-brigad'estr'o-general'o mem, kaj apart'e koncern'e la grand'eg'a'j'n okaz'o'j'n, quorum pars magna fuit[12], dum la Bugabua kaj Kikapua milit'ir'o.

La unu'a oportun'o, kiu si'n prezent'is, kaj kiu'n (bedaŭr'ind'e) mi neniel skrupul'is ek'kapt'i, okaz'is ĉe la preĝ'ej'o de li'a pastr'a moŝt'o, D-ro Tamburvokuilin, kie mi trov'iĝ'is unu dimanĉ'o'n, preciz'e je predik'a temp'o, ne nur sur la sid'ej'o, sed ankaŭ flank'e de tiu ind'a kaj inform'em'a mi'a amik'in'o, fraŭl'in'o Tabito T. Tiel sid'ant'e, mi mi'n gratul'is, kaj tre raci'e, pri la tre feliĉ'a afer'stat'o. Se iu sci'as i'o'n pri Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith, tiu person'o, por mi ŝajn'is cert'e, est'as fraŭl'in'o Tabito T. Ni telegraf'is kelk'a'j'n signal'o'j'n, kaj tiam komenc'is, sub'voĉ'e, vigl'a'n konversaci'o'n.

„Smith!“ ŝi dir'is, respond'e al mi'a tre serioz'a demand'o, „Smith! — kio, ne general'o Johano A. B. C.? Ben'u mi'n, mi kred'is, ke vi sci'as ĉio'n pri li! Tiu ĉi est'as mir'ind'e invent'em'a epok'o! Terur'a afer'o tio est'is! Sang'em'a ar'o da fripon'o'j la Kikapuoj! Batal'is kiel hero'o — mir'ind'aĵ'o'j de kuraĝ'o — ne'mort'ebl'a fam'ec'o! Smith, Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C.! Nu, vi sci'as, li est'as la hom'o —“

„La hom'o“, jen inter'romp'is D-ro Tamburvokuilin laŭt'eg'voĉ'e, kaj kun pugn'o'frap'o, kiu preskaŭ de'fal'ig'is la katedr'o'n sur ni'n. „La hom'o, kiu nask'iĝ'as de vir'in'o, hav'as nur mal'long'a'n temp'o'n por tra'viv'i; li kresk'as kaj est'as de'tranĉ'it'a kiel flor'o!“ Mi glit'is al la fin'o de la sid'ej'o, kaj rimark'is per la koler'et'a'j rigard'o'j de la pastr'o, ke la koler'o, kiu preskaŭ est'is fatal'a por la katedr'o, est'as incit'it'a de la flustr'o'j de l’ fraŭl'in'o kaj mi. Ne rest'is ia help'rimed'o; do ni sub'met'iĝ'is sufiĉ'e komplez'e kaj aŭskult'is, per la tut'a martir'iĝ'o de dign'a silent'o, la ceter'o'n de tiu tre bon'a predik'o.

La proksim'a'n vesper'o'n mi trov'iĝ'is iom mal'fru'e, vizit'ant'e la Rantapolan teatr'o'n, kie mi kred'is mi'n cert'a tuj kontent'ig'i mi'a'n sci'vol'o'n, nur per paŝ'o en la loĝi'o'n de tiu'j rav'a'j specimen'o'j de afabl'ec'o kaj ĉio'n'sci'ec'o, fraŭl'in'o'j Arabelo kaj Mirando Kon'ant'o. Tiu bon'a tragedi'ist'o, Klimaks'o, est'is lud'ant'a tiu'n tag'o'n al tre hom'plen'a teatr'o, kaj mi spert'is iom da mal'facil'ec'o, far'ant'e kompren'it'a'j mi'a'j'n dezir'o'j'n; special'e ĉar ni'a loĝi'o star'is tut'e apud la kulis'o'j kaj plen'e super'rigard'is la scen'ej'o'n.

„Smith?“ dir'is fraŭl'in'o Arabelo, kiam ŝi fin'e kompren'is la kial'o'n de mi'a demand'o; „Smith? kio, ne general'o Johano A. B. C.?“

„Smith?“ demand'is Mirando pens'em'e. Di'o mi'n ben'u, ĉu vi iam vid'is pli bel'a'n figur'o'n?“

„Aŭ pli delikat'a'n sent'o'n pri la ver'a'j bel'ec'o'j de Shakespeare? Est'u sufiĉ'e komplez'a rigard'i tiu'n krur'o'n!“

„Smith!“ ŝi dir'is. „Kio, ne general'o Johano A. B. C.? Terur'a afer'o tiu est'is, ĉu ne? Terur'a'j fripon'o'j, tiu'j Bugabuoj — sovaĝ'a'j, kaj tiel plu — sed ni viv'as dum mir'ind'e invent'em'a epok'o! Smith! Ho, jes! eminent'a vir'o! absolut'a desper'ad'o — ne'mort'ebl'a fam'ec'o — mir'ind'aĵ'o'j de kuraĝ'o! Neniam aŭd'is!“ (tiu ĉi dir'at'a per akr'a kri'o). „Ben'u mi'a'n anim'o'n! Nu, li est'as la man—[13]“.

ek'kri'eg'is jen Klimaks'o apud mi'a orel'o, kaj sving'is la tut'a'n temp'o'n si'a'n pugn'o'n antaŭ mi'a vizaĝ'o, laŭ manier'o kiu'n mi ne pov'is toler'i, nek intenc'is. Mi for'las'is tuj la fraŭl'in'o'j'n Kon'ant'o'n, ir'is rekt'e mal'antaŭ la scen'ej'o'n, kaj don'is al la fripon'o tia'n bat'eg'o'n, kia'n mi esper'as, ke li memor'os ĝis si'a mort'o'tag'o.

Ĉe la vesper'a festen'o de la rav'a vidv'in'o sinjor'in'o Katrino Atut'o mi fid'is, ke mi ne traf'os simil'a'n ĉagren'o'n. Sekv'e, tuj kiam mi trov'iĝ'is kontraŭ mi'a bel'a gast'ig'ant'in'o ĉe la kart'lud'a tabl'o, mi far'is tiu'j'n demand'o'j'n, kies solv'o est'is iĝ'int'a afer'o tiel neces'a por mi'a anim'pac'o.

„Smith?“, dir'is mi'a kun'lud'ant'in'o. „Kio! ne general'o Johano A. B. C.? Terur'a afer'o tiu est'is, ĉu ne? Karo'o'j, ĉu vi dir'is? Terur'a'j fripon'o'j tiu'j Kikapuoj! Ni lud'as vist'o'n, se vi bon'vol'as, sinjor'o Klaĉ'o — tamen, tiu ĉi est'as la epok'o de l’ invent'ad'o, tre cert'e; la epok'o par excellence — ĉu parol'as franc'e? — ho, absolut'a hero'o — absolut'a desper'ad'o? — ĉu neniu'n ker'o'n, sinjor'o Klaĉ'o? — mi ne kred'as tio'n — ne'mort'ebl'a fam'ec'o, kaj tiel plu mir'ind'aĵ'o'j de kuraĝ'o! Neniam aŭd'is!! Nu, ben'u mi'n, li est'as la hom'o —“.

„Hommo? kapitan'o Hommo? jen kri'eg'is iu et'a in'a en'trud'ant'o el la plej mal'proksim'a angul'o de la ĉambr'o. „Ĉu vi parol'as pri kapitan'o Hommo kaj la duel'o? Ho, mi dev'as aŭd'i; dir'u, mi pet'as — daŭr'ig'u sinjor'in'o Atut'o! bon'vol'e daŭr'ig'u!“ kaj daŭr'ig'i sinjor'in'o Atut'o ja komenc'is, pri iu kapitan'o Hommo, kiu est'is aŭ mort'paf'ig'it'a aŭ pend'ig'it'a, aŭ dev'us est'i kaj mort'paf'ig'it'a kaj pend'ig'it'a. Jes, sinjor'in'o Atut'o daŭr'ig'is, kaj mi — mi fin'is — la vizit'o'n. Ne okaz'us iu ŝanc'o por aŭd'i plu tiu'n ĉi vesper'o'n, rilat'e al Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith.

Tamen, mi mi'n konsol'is per la pri'pens'o, ke la tajd'o de mal'bon'ŝanc'o ne pov'as flu'i kontraŭ mi ĉiam, kaj tial mi decid'is far'i fort'a'n pen'o'n pro inform'aĵ'o ĉe la bal'o de tiu sorĉ'a anĝel'et'o, la graci'a sinjor'in'o Piruet'o.

„Smith?“ dir'is sinjor'in'o Piruet'o, dum ni kirl'iĝ'is kun'e en la zefir'a danc'o, „Smith? kio! ne general'o Johano A. B. C.? Terur'a afer'o, tiu kontraŭ la Bugabuoj, ĉu ne? Terur'a'j kre'it'aĵ'o'j, tiu'j Indi'an'o'j! Bon'vol'e el'turn'u vi'a'j'n pied'fingr'o'j'n! Mi real'e est'as hont'em'a pri vi — hom'o kun grand'a kuraĝ'o, la kompat'ind'ul'o! — sed tiu ĉi est'as mir'ind'a epok'o por invent'ad'o — Ho! oho! mi est'as spir'mank'a — absolut'a desper'ad'o — mir'ind'aĵ'o'j de kuraĝ'o! Neniam aŭd'is!!. Ne pov'os kred'i tio'n — mi dev'as sid'iĝ'i kaj inform'i vi'n — Smith! nu, li est'as la man —“

„Manfred, mi dir'as al vi!“ jen kri'aĉ'is fraŭl'in'o Kler'ul'in'o, dum mi konduk'is sinjor'in'o'n Piruet'o'n al seĝ'o. „Ĉu iu iam aŭd'is i'o'n simil'a'n? Ĝi est'as Manfred, mi dir'as, kaj tut'e neniel ajn Manfrajdej[14].“ Jen fraŭl'in'o Kler'ul'in'o man'vok'is mi'n, laŭ tre peremptora manier'o; kaj mi dev'iĝ'is, ĉu aŭ ne volont'e, for'las'i sinjor'in'o'n Piruet'o'n por decid'ig'i disput'o'n rilat'e la titol'o'n de cert'a poezi'a dram'o de Lord'o Byron. Kvankam mi dir'is tre baldaŭ, ke la ver'a titol'o est'as Manfrajdej, kaj tut'e neniel Manfred, tamen, kiam mi re'ven'is por serĉ'i sinjor'in'o'n Piruet'o'n, ŝi ne est'is trov'ebl'a, kaj mi for'las'is la dom'o'n, kun tre akr'e mal'amik'a sent'o kontraŭ la tut'a kler'ul'in'a gent'o.

Afer'o'j nun est'is al'pren'int'a'j real'e serioz'a'n aspekt'o'n, kaj mi decid'is tuj vizit'i mi'a'n special'a'n amik'o'n, sinjor'o'n Teodor'o'n Kavajon, ĉar mi sci'is, ke almenaŭ ĉi tie mi ricev'os i'o'n kiel definitiv'a'n inform'o'n.

„Smith?“ li dir'is per si'a bon'e'kon'at'a kurioz'a manier'o el'tren'i si'a'j'n silab'o'j'n, „Smith? kio, ne general'o Johano A. B. C.? Sovaĝ'a afer'o, tio kontraŭ la Kikapu—u—u'o'j, ĉu ne? Dir'u, ĉu vi ne opini'as, ke jes? Absolut'a desper'a—a—ad'o — tre bedaŭr'ind'e, pro mi'a honor'o! Mir'ind'e invent'em'a epok'o! — mir'ind'a—a—aĵ'o'j de kuraĝ'o! Sed flank'e tio'n, ĉu vi iam aŭd'is pri kapitan'o Hommo?“

„Kapitan'o Hommo est'u kondamn'it'a“, mi dir'is, „bon'vol'u daŭr'ig'i vi'a'n rakont'o'n.“

„Hem! — ho, nu! — toute la même cho—o—os'e, kiel ni dir'as en Franc'uj'o. Smith, ĉu? Brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C.? Sed ver'e (jen sinjor'o Kav'aĵ'o juĝ'is dec'e met'i la fingr'o'n flank'e'n de si'a naz'o) „ver'e, vi ne vol'as sugest'i nun, real'e kaj mal'kaŝ'e kaj honest'e, ke vi ne sci'as ĉio'n pri tiu afer'o Smith-a, egal'e bon'e kiel mi, ĉu? Smith? Johano A. B. C.? Nu, mi'n ben'u, li est'as la ho—o—om'o—.

„Sinjor'o Kav'aĵ'o“, dir'is mi pet'eg'e, „ĉu li est'as la hom'o kun la fer'a mask'o?“

„N—e—e!“ li dir'is aspekt'ig'ant'e si'n sagac'a, „nek la hom'o en la lu—u—uno.“

Tiu'n ĉi respond'o'n mi konsider'is kiel signif'a kaj absolut'a insult'o, kaj tial for'las'is tuj la dom'o'n, tre koler'e, kun firm'a decid'o dev'ig'i mi'a'n amik'o'n, sinjor'o'n Kav'aĵ'o'n, al baldaŭ'a duel'o pro li'a ne'sinjor'a kondut'o kaj mal'ĝentil'ec'o.

Inter'temp'e tamen, mi ne intenc'is est'i mal'help'at'a pri la inform'o dezir'at'a de mi. Unu rimed'o rest'is por mi ankoraŭ. Mi ir'os al la font'o de inform'o. Mi vizit'os tuj la general'o'n mem, kaj postul'os, per preciz'a'j vort'o'j, solv'o'n de tiu ĉi abomen'ind'a pec'o da mister'o. Jen, almenaŭ, ne trov'iĝ'os io oportun'a por dub'esenc'o. Mi est'os klar'a, cert'a, peremptora — tiel mal'mol'a, kiel pasteĉ'o'krust'o, tiel konciz'a, kiel Tacit'o aŭ Montesquieu.

Est'is fru'e kiam mi vizit'is la general'o'n, kaj li est'is vest'iĝ'ant'a; sed mi pretekst'is urĝ'a'j'n afer'o'j'n kaj tuj al'konduk'iĝ'is en li'a'n lit'ĉambr'o'n per mal'jun'a negr'a valet'o, kiu atend'is atent'e dum mi'a vizit'o. En'ir'ant'e la ĉambr'o'n, mi ĉirkaŭ'rigard'is, sed ne pov'is tuj li'n rimark'i. Kuŝ'is grand'a kaj ekstrem'e kurioz'aspekt'a pak'aĵ'o el io apud mi'a'j pied'o'j sur la plank'o, kaj, ĉar mi ne sent'iĝ'is la plej bon'humor'a en la mond'o, mi pied'frap'is ĝi'n el mi'a voj'o.

„Hem! Ahem! iom ĝentil'a tio est'as, mi cert'e dir'us!“ dir'is la pak'aĵ'o, per unu el la plej mal'grand'a'j, kaj tut'e la plej komik'a el voĉ'et'o'j, io inter knar'o kaj fajf'o, kiu'n mi iam aŭd'is dum ĉiu'j tag'o'j de mi'a ekzist'o.

„Ahem! iom ĝentil'a tio est'as, mi opini'as.“ Mi plen'e kri'is pro terur'o kaj ir'is tangent'e al la plej mal'proksim'a fin'o de la ĉambr'o.

„Di'o mi'n ben'u, amik'o mi'a“, de'nov'e fajf'is la pak'aĵ'o, „kio — kio — kio — nu, kio est'as grav'a? Mi efektiv'e kred'as, ke vi tut'e ne kon'as mi'n.“

Kio'n mi pov'is dir'i pri ĉio ĉi — kio'n mi pov'is dir'i? Mi ŝancel'iĝ'is al brak'seĝ'o, kaj, kun rigard'eg'a'j okul'o'j kaj mal'ferm'it'a buŝ'o, atend'is la solv'o'n de la mir'ind'aĵ'o.

„Est'as strang'e, ke vi ne kon'is mi'n, tamen, ĉu ne?“ iom post'e re'fajf'is la ne'klasifik'ebl'aĵ'o, kiu, mi nun rimark'is, far'as sur la plank'o i'a'n ne'klar'ig'ebl'a'n manovr'o'n, tre analogi'a kun la sur'tir'ad'o de ŝtrump'o. Nur unu sol'a krur'o, tamen, est'is vid'ebl'a.

„Est'as strang'e, ke vi ne kon'is mi'n tamen, ĉu ne? Pompe'o, al'port'u al mi tiu'n krur'o'n!“ Ĉe tio Pompe'o al'port'is al la pak'aĵ'o tre bon'eg'a'n kork'a'n kvazŭ-krur'o'n, jam vest'it'a'n, kiu'n ĝi al'ŝraŭb'is al si rapid'e; kaj tiam ĝi star'iĝ'is antaŭ mi'a'j okul'o'j.

„Kaj sang'a batal'o ĝi est'is“ daŭr'is la aĵ'o, kvazaŭ monolog'e; „sed cert'e oni ne dev'us batal'i kontraŭ la Bugabuoj kaj Kikapuoj kaj atend'i el'ir'i el ĝi kun nur'a vund'et'o. Pompe'o, mi dank'os vi'n, se vi al'port'os tiu'n brak'o'n. Thomas (turn'iĝ'ant'e al mi) est'as sen'dub'e la plej bon'a far'ist'o de kork'a'j krur'o'j; sed, se vi iam bezon'us brak'o'n, amik'o mi'a, vi efektiv'e dev'us las'i mi'n rekomend'i al vi Bishop-on“. Ĉe tio Pompe'o sur'ŝraŭb'is brak'o'n.

„Ni trov'is tio'n sufiĉ'e varm'eg'a labor'o, vi pov'as kompren'i. Nun, vi hund'o, sur'glit'u mi'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj brust'o'n. Petitt far'as la plej bon'a'j'n ŝultr'o'j'n, sed por brust'o vi dev'as ir'i al Ducrow.“

„Pompe'o, ĉu vi neniam intenc'as pret'i kun tiu peruk'o? La skalp'ad'o est'as krud'a proced'o malgraŭ ĉio; sed oni pov'as ricev'i tiel bon'a'n peruk'o'n de De l’ Orme.“

„Nun, vi negraĉo, mi'a'j'n dent'o'j'n. Por bon'a ar'o de tiu'j ĉi, vi plej bon'e ag'os ir'ant'e tuj al Parmly; alt'a'j prez'o'j sed bon'eg'a farad'o. Mi glut'is ar'o'n da bon'eg'a'j objekt'o'j, tamen, kiam la grand'a Bugabuo bat'fal'ig'is mi'n per la post'aĵ'o de si'a paf'il'o.“

„Ho jes, tio memor'ig'as mi'n! mi'a okul'o; jen Pompe'o, vi fripon'o, en'ŝraŭb'u ĝi'n. Tiu'j Kikapuoj pov'as rapid'e el'frap'i okul'o'j'n; sed tiu D-ro Williams est'as kalumni'it'a vir'o malgraŭ ĉio; vi ne pov'as imag'i kiel bon'e mi vid'as per la okul'o'j de li far'it'a'j.“

Mi nun komenc'is percept'i tre klar'e, ke la objekt'o antaŭ mi est'as neni'o pli aŭ mal'pli ol mi'a nov'a kon'at'ul'o Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith. La manipul'o'j de Pompe'o est'is kaŭz'int'a'j, mi dev'as konfes'i, tre frap'ant'a'n diferenc'o'n al la aspekt'o de li'a person'o. La voĉ'o tamen, ankoraŭ perpleks'is mi'n, sed eĉ tiu ŝajn'a mister'o rapid'e klar'iĝ'is.

„Pompe'o vi nigr'a fripon'o“, knar'dir'is la general'o, „mi fakt'e kred'as, ke vi las'us mi'n el'ir'i sen mi'a palat'o.“

Je tio ĉi la negr'o, grumbl'ant'e pardon'pet'o'n, ir'is al si'a mastr'o, mal'ferm'is li'a'n buŝ'o'n per la ruz'a mien'o de ĉeval'ĵoke'o kaj al'ĝust'ig'is intern'e iom strangaspekan maŝin'o'n, per tre lert'a metod'o, kiu'n mi ne tut'e pov'is kompren'i. La ali'iĝ'o tamen, de la tut'a esprim'o de la vizaĝ'o de la general'o est'is tuj'a kaj surpriz'a. Kiam li de'nov'e parol'is, li'a voĉ'o re'al'pren'is ĉiom da tiu riĉ'a melodi'o kaj fort'o, kiu'n mi est'is rimark'int'a je ni'a unu'a kon'at'iĝ'o.

„Kondamn'u la fripon'o'j'n!“ li dir'is per tiel klar'a ton'o, ke mi absolut'e salt'is pro la ŝanĝ'iĝ'o. „Kondamn'u la fripon'o'j'n! Ili ne nur frakas'is al mi la palat'o'n, sed ili ankaŭ klopod'is for'tranĉ'i mal'plej'e sep ok'on'o'j'n de mi'a lang'o. Ne ekzist'as egal'ul'o, tamen, al Bonfante en Amerik'o, por real'e bon'a'j objekt'o'j tiu'spec'a'j. Mi pov'as rekomend'i li'n al vi kun fid'o (je tio la general'o klin'iĝ'is) kaj cert'ig'i vi'n, ke mi sent'as la plej grand'a'n plezur'o'n, far'ant'e tio'n.“

Mi atest'is li'a'n bon'kor'ec'o'n laŭ mi'a plej bon'a manier'o, kaj adiaŭ'is li'n tuj, hav'ant'e perfekt'a'n kompren'o'n pri la ver'a afer'stat'o — kaj plen'a'n sci'o'n pri la mister'o, kiu est'is mi'n ĝen'int'a tiel long'e. Ĝi est'is evident'a. Ĝi est'is kompren'ebl'a afer'o. Brevet-brigad'estr'o-general'o Johano A. B. C. Smith est'is la hom'o — est'is la hom'o, kiu trov'iĝ'is el'uz'it'a.

„Aŭskult'u mi'n“, dir'is la Demon'o, met'ant'e la man'o'n sur mi'a'n kap'o'n. „La region'o, pri kiu mi parol'as, est'as mal'gaj'a region'o en Libjo apud la bord'o de la river'o Zairo. Kaj ne ekzist'as tie la kviet'o, nek la silent'o.

La akv'o de la river'o hav'as nuanc'o'n safran'a'n kaj mal'san'ec'a'n, kaj ĝi flu'as, ne antaŭ'e'n al la mar'o, sed trem'as por ĉiam kaj por ĉiam sub la ruĝ'a okul'o de la sun'o, per tumult'a kaj konvulsi'a mov'o. Ĉe ambaŭ flank'o'j de la ŝlim'a lit'o de la river'o etend'iĝ'as je mult'a'j mejl'o'j pal'a dezert'o el nimfe'o'j gigant'a'j. Ili sopir'as unu al la ali'a en tiu sol'ec'o, kaj streĉ'as al la ĉiel'o si'a'j'n long'a'j'n kaj pal'eg'a'j'n kol'o'j'n, kaj balanc'as tie'n kaj re'e'n si'a'j'n etern'a'j'n kap'o'j'n. Kaj de inter ili el'ven'as mal'klar'a murmur'o, kiel la plaŭd'o de sub'ter'a akv'o. Kaj ili sopir'as unu al la ali'a.

Sed ekzist'as lim'o al ili'a land'o, la lim'o de la mal'lum'a, terur'a, alt'eg'a arb'ar'o. Tie, sam'e kiel la ond'o'j ĉirkaŭ la Hebridoj, la mal'alt'a sub'kresk'aĵ'o agit'iĝ'as konstant'e. Sed ne ven'as vent'o trans la ĉiel'o'n. Kaj la alt'a'j pra'a'j arb'o'j sving'iĝ'as ĉiam'e tie'n kaj re'e'n, kun krak'eg'a kaj fort'eg'a son'o. Kaj de ili'a'j alt'a'j supr'o'j, unu post unu gut'as etern'a'j ros'o'j. Kaj ĉirkaŭ la radik'o'j strang'a'j venen'a'j flor'o'j kuŝ'as, tord'iĝ'ant'e dum mal'trankvil'a dorm'o. Kaj supr'e, kun susur'o kaj laŭt'a bru'o, la griz'a'j nub'o'j rapid'as okcident'e'n ĉiam'e, ĝis ili rul'iĝ'as, kiel kaskad'eg'o super la fajr'a'n mur'o'n de la horizont'o. Sed ne ven'as vent'o trans la ĉiel'o'n. Kaj apud la bord'o de la river'o Zairo ne trov'iĝ'as la kviet'o, nek la silent'o.

Nokt'e est'is kaj la pluv'o fal'is; kaj fal'ant'e ĝi est'is pluv'o, sed fal'int'e ĝi est'is sang'o. Kaj mi star'is sur la marĉ'o inter la alt'a'j nimfe'o'j kaj pluv'is sur mi'a'n kap'o'n — kaj la nimfe'o'j sopir'is unu al la ali'a en la solen'o de si'a sol'ec'o.

Kaj subit'e, la lun'o lev'iĝ'is tra la mal'dens'a fantom'a nebul'et'o, kaj aspekt'is el karmezin'a kolor'o. Kaj mi'a'j okul'o'j ek'vid'is grand'a'n griz'a'n rok'o'n, kiu star'is apud la bord'o de la river'o kaj est'is lum'ig'at'a de la lum'o kaj de la lun'o. Kaj la rok'o est'is griz'a, kaj fantom'a, kaj alt'a — kaj la rok'o est'is griz'a. Sur ĝi'a antaŭ'o trov'iĝ'is liter'o'j ĉiz'it'a'j en la ŝton'o kaj mi marŝ'is tra la marĉ'o kaj la nimfe'o'j, ĝis mi al'ven'is apud la bord'o, por ke mi leg'u la liter'o'j'n sur la ŝton'o. Sed mi ne pov'is deĉifr'i ili'n. Kaj mi est'is re'ir'ont'a en la marĉ'o'n, kiam la lun'o bril'is per pli fort'a ruĝ'o, kaj mi turn'iĝ'is kaj rigard'is de'nov'e la rok'o'n kaj ankaŭ la liter'o'j'n. Kaj la vort'o est'is ‚la sol'ec'o‘.

Kaj mi rigard'is supr'e'n kaj vid'is vir'o'n sur la supr'o de la rok'o; kaj mi mi'n kaŝ'is inter la nimfe'o'j, por ke mi el'trov'u la ag'o'j'n de la vir'o. Kaj la vir'o est'is alt'kresk'a kaj majest'a form'e, kaj est'is volv'it'a de la ŝultr'o'j ĝis la pied'o'j per la tog'o de antikv'a Romo. Kaj la kontur'o'j de li'a figur'o est'is mal'preciz'a'j, sed li'a'j trajt'o'j est'is la trajt'o'j de di'aĵ'o; ĉar la mantel'o de la nokt'o, kaj de la nebul'o, kaj de la lun'o, kaj de la ros'o, est'is las'int'a ne'kovr'it'a'j la trajt'o'j'n de li'a vizaĝ'o. Kaj li'a frunt'o est'is alt'a pro pens'o, kaj li'a okul'o ekstaz'a pro mizer'o; kaj en la mal'mult'a'j sulk'o'j de li'a vang'o mi leg'is la fabel'o'j'n pri mal'ĝoj'o kaj lac'eg'o kaj abomen'o pro la hom'ar'o, kaj dezir'eg'o al sol'ec'o.

Kaj la vir'o sid'iĝ'is sur la rok'o'n kaj klin'is si'a'n kap'o'n sur si'a'n man'o'n, kaj el'rigard'is sur la sol'ec'o'n. Li rigard'is mal'supr'e'n en la mal'alt'a'n, mal'trankvil'a'n sub'kresk'aĵ'o'n, kaj supr'e'n en la alt'eg'a'j'n pra'a'j'n arb'o'j'n, kaj pli supr'e'n al la susur'ant'a ĉiel'o kaj en la karmezin'a'n lun'o'n. Kaj mi kuŝ'is kviet'e, ŝirm'at'a de la nimfe'o'j; kaj observ'is la ag'o'j'n de la vir'o; kaj la vir'o trem'is en si'a sol'ec'o — sed la nokt'o ek'for'iĝ'is kaj li sid'ad'is sur la rok'o.

„Kaj la vir'o turn'is si'a'n rigard'o'n for de la ĉiel'o kaj el'rigard'is sur la mal'gaj'a'n river'o'n Zairo, kaj sur la flav'a'n, abomen'a'n akv'o'n, kaj sur la pal'a'j'n legi'o'j'n de la nimfe'o'j. Kaj la vir'o aŭskult'is la sopir'o'j'n de la nimfe'o'j, kaj la murmur'o'j'n, kiu'j supr'e'n'ven'is de inter ili. Kaj mi kuŝ'ad'is en mi'a kaŝ'ej'o kaj observ'is la ag'o'j'n de la vir'o. Kaj la vir'o trem'is en la sol'ec'o — sed la nokt'o ek'for'iĝ'is kaj li sid'ad'is sur la rok'o.

Tiam mi ir'is mal'supr'e'n en la intern'ej'o'j'n de la marĉ'o, kaj vad'is for inter la dezert'o el nimfe'o'j, kaj vok'is al la hipopotam'o'j, kiu'j loĝ'is inter la lag'et'o'j en la intern'ej'o'j de la marĉ'o. Kaj la hipopotam'o'j aŭd'is mi'a'n vok'o'n kaj ven'is, kun'e kun la behemot'o[15], al la mal'supr'o de la rok'o, kaj muĝ'is laŭt'e kaj terur'e sub la lun'o. Kaj mi kuŝ'iĝ'is en mi'a'n kaŝ'ej'o'n kaj observ'is la ag'o'j'n de la vir'o. Kaj la vir'o trem'is en la sol'ec'o. Sed la nokt'o ek'for'iĝ'is kaj li sid'ad'is sur la rok'o.

Tiam mi mal'ben'is la veter'o'n per la mal'ben'o de tumult'o, kaj terur'a vent'eg'o kolekt'iĝ'is en la ĉiel'o tie, kie antaŭ'e ne blov'is vent'o. Kaj la ĉiel'o pal'iĝ'is pro la fort'o de la vent'eg'o — kaj la pluv'o bat'is sur la kap'o'n de la vir'o — kaj la diluv'o'j de la river'o flu'eg'is mal'supr'e'n — kaj la river'o turment'iĝ'is en ŝaŭm'o'n — kaj la nimfe'o'j akr'e kri'is en si'a'j'n bed'o'j'n — kaj la arb'ar'eg'o de'fal'is antaŭ la vent'o — kaj la tondr'o rul'muĝ'is, kaj la fulm'o ek'bril'is — kaj la rok'o ŝancel'is plen'e ĝis si'a fundament'o. Kaj mi kuŝ'ad'is en mi'a kaŝ'ej'o kaj observ'is la ag'o'j'n de la vir'o. Kaj la vir'o trem'is en la sol'ec'o; sed la nokt'o ek'for'iĝ'is kaj li sid'ad'is sur la rok'o.

Tiam mi koler'iĝ'is kaj mal'ben'is, per mal'ben'o de silent'o, la river'o'n, kaj la nimfe'o'j'n, kaj la vent'o'n, kaj la arb'ar'eg'o'n, kaj la ĉiel'o'n, kaj la tondr'o'n, kaj la sopir'o'j'n de la nimfe'o'j. Kaj ili far'iĝ'is mal'ben'it'a'j, kaj iĝ'is silent'a'j. Kaj la lun'o ĉes'is ŝancel'i supr'e'n laŭ si'a voj'o sur la ĉiel'o — kaj la tondr'o mort'is — kaj la fulm'o ne ek'bril'is — kaj la nub'o'j pend'is sen'mov'e — kaj la akv'o'j de'fal'is ĝis si'a ĝust'a nivel'o, kaj rest'is — kaj laŭ arb'o'j ĉes'is sving'iĝ'i — kaj la nimfe'o'j ne plu sopir'is — kaj ne aŭd'iĝ'is plu la murmur'o de inter ili, nek ia nuanc'o de son'o tut'e tra la vast'eg'a sen'lim'a dezert'o. Kaj mi rigard'is la liter'o'j'n sur la rok'o, kaj ili est'is ŝanĝ'it'a'j — kaj la liter'o'j est'is ‚la silent'o‘.

Kaj mi'a'j okul'o'j ek'vid'is la vizaĝ'o'n de la vir'o, kaj li'a vizaĝ'o aspekt'is pal'a pro terur'o. Kaj rapid'e li lev'is la man'o'n de si'a kap'o, kaj star'iĝ'is sur la rok'o kaj aŭskult'is. Sed aŭd'iĝ'is neni'a voĉ'o tut'e tra la vast'eg'a sen'lim'a dezert'o, kaj la liter'o'j sur la rok'o est'is ‚la silent'o‘. Kaj la vir'o trem'eg'is kaj for'turn'is la vizaĝ'o'n kaj kur'is for rapid'e, tiel, ke mi ne li'n vid'is plu.“

Nu, trov'iĝ'as mult'a'j bel'a'j rakont'o'j en la libr'o'j de la magi'ist'o'j, en la fer'lig'it'a'j libr'o'j de la magi'ist'o'j. En tiu'j ĉi, mi dir'as, trov'iĝ'as glor'a'j histori'o'j pri la ĉiel'o kaj pri la ter'o, kaj pri la fort'eg'a mar'o — kaj pri la ĝeni'o'j, kiu'j super'reg'as la mar'o'n, kaj la ter'o'n, kaj la alt'a'n ĉiel'o'n. Trov'iĝ'as ankaŭ mult'e da lern'aĵ'o en la dir'o'j, kiu'j dir'iĝ'is per la Sibil'o'j, kaj sankt'a'j, sankt'a'j aĵ'o'j est'is aŭd'at'a'j antikv'ec'e de la mal'lum'a'j foli'o'j, kiu'j trem'as ĉirkaŭ Dodono — sed, kiel Alah'o viv'ad'as, tiu'n fabel'o'n, kiu'n la Demon'o rakont'is al mi, dum li sid'is flank'e de mi sub la ombr'o de la tomb'o, mi konsider'as la plej mir'ind'a el ĉiu'j! Kaj, kiam la Demon'o fin'is si'a'n rakont'o'n, li fal'is re'e'n en la kav'o'n de la tomb'o kaj rid'is. Kaj mi ne pov'is rid'i kun'e kun la Demon'o, kaj li mal'ben'is mi'n pro tio, ke mi ne pov'as rid'i. Kaj la link'o, kiu loĝ'as etern'e en la tomb'o, el'ir'is el ĝi kaj kuŝ'iĝ'is ĉe la pied'o'j de la Demon'o, kaj rigard'is fiks'e li'a'n vizaĝ'o'n.

Pied'not'o'j de la traduk'int'o

[1] Neni'u Esperant'a vort'o hav'as la preciz'a'n signif'o'n de am'a respekt'eg'o, kiu'n don'as al „Lady“ la poet'o'j angl'a'lingv'a'j. Proz'e ĝi est'as titol'o, sed poezi'e tio ne est'as neces'a. El'parol'u Lejdi Liĝ-ej'a.

[2] Huri'o (el persa radik'o), nimf'o en la mahomet'an'a paradiz'o. F. L.

[3] Bedlam, bon'e kon'at'a angl'a frenez'ul'ej'o. Proverb'a vort'o angl'e.

[4] Valet'o, person'a serv'ist'o precip'e por pri'zorg'i vest'aĵ'o'j'n, tualet'o'n ktp. F. L.

[5] Amontilado — vin'o; spec'o de pal'kolor'a „ŝere'o“ (angl'e sherry, sek'a vin'o de sukcen'a kolor'o de Ĥeres en Hispan'uj'o).

[6] Medoko, franc'a ruĝ'a vin'o.

[7] Vort'lud'o ne'traduk'ebl'a. Angl'e mas'o'n = „framason'o“ kaj „mason'ist'o“.

[8] Welsh rabbit (aŭ rarebit), rost'it'a fromaĝ'o; angl'a plad'o, tre ne'digest'ebl'a.

[9] Staŭto, fort'a spec'o de porter'o (bier'o). F. L.

[10] Tartan'o, lan'a drap'o, kun strek'o'j de divers'a'j kolor'o'j; uz'at'a kiel sign'o de gent'o de la Skot'o'j.

[11] Gagat'o = mineral'o tre'eg'e nigr'a, angl. „jet“, franc. „ja'is“, germ. „Pechkohle“.

[12] Latin'e: „kiu'j'n li part'o'pren'is kiel ĉef'a part'o“.

[13] man (angl'e) = hom'o.

[14] Manfriday (hom'o-vendred'a), la indiĝen'a serv'ant'o de Robinson Crusoe en la roman'o de De-foe.

[15] Vid'u Job'o XL 15–24.

	Paĝ'o
Antaŭ'parol'o	7
Liĝeja	9
La oval'a portret'o	29
La barel'o de amontilado	34
Kelk'a'j vort'o'j kun mumi'o	43
La hom'o, kiu trov'iĝ'is el'uz'it'a	63
La silent'o — Fabel'o	76

Ses Novel'o'j
el
„Rakont'o'j de Mister'o kaj Imag'o“

Antaŭ'parol'o

LIĜEJA

La Oval'a Portret'o

La Barel'o Da AMONTILADO[5]

Kelk'a'j Vort'o'j Kun Mumi'o

La Hom'o, Kiu Trov'iĝ'is El'uz'it'a

La Silent'o — Fabel'o

Ses Novel'o'j el „Rakont'o'j de Mister'o kaj Imag'o“

Antaŭ'parol'o

LIĜEJA

La Oval'a Portret'o

La Barel'o Da AMONTILADO[5]

Kelk'a'j Vort'o'j Kun Mumi'o

La Hom'o, Kiu Trov'iĝ'is El'uz'it'a

La Silent'o — Fabel'o

Ses Novel'o'j
el
„Rakont'o'j de Mister'o kaj Imag'o“